Trong chương trình "Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030", có tầm nhìn Việt Nam sẽ trở thành quốc gia số, tiên phong thử nghiệm các công nghệ và mô hình mới vào năm 2030. Chính vì vậy, chuyển đổi số đã và đang là chiến lược trọng tâm của các cấp, các ngành. Trong năm 2022, Bộ Tài chính được đánh giá là đứng đầu về chuyển đổi số trong các ngành. Bước sang năm 2023, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc khẳng định sẽ nỗ lực để ngành Tài chính vẫn luôn là một trong những ngành đi đầu trong chuyển đổi số, trong đó có lĩnh vực chứng khoán, một lĩnh vực được người dân quan tâm nhiều trong những năm gần đây, qua đó góp phần thúc đẩy thị trường ngày càng phát triển minh bạch và bền vững. Hiện nay, cơ quan quản lý thị trường chứng khoán đang thực hiện nhiều giải pháp, trong đó phấn đấu đưa vào vận hành hệ thống KRX ngay trong năm nay. Còn về phía các công ty thành viên thị trường cũng đã và gia tăng ứng dụng các công nghệ mới như AI, blockchain… vào quá trình vận hành và cung cấp các giải pháp cho nhà đầu tư. 

Trao đổi trong Talk show Phố Tài Chính (The Finance Street Talk Show) trên VTV8, giới chuyên môn đánh giá, chuyển đổi số mạnh mẽ trong ngành tài chính, chứng khoán, không chỉ gia tăng các tiện ích, tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp và nhà đầu tư, mà còn giúp thúc đẩy nâng hạng thị trường, qua đó có thể thu hút nhiều tỷ USD vào thị trường chứng khoán Việt Nam.

BTV Mùi Khánh Ly: Các ông đánh giá như thế nào về xu hướng chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính, chứng khoán hiện nay?

Ông Nguyễn Quang Đạt, Tổng Giám đốc, Công ty Cổ phần DATX Việt Nam: Theo tôi, chuyển đổi số là nhu cầu tất yếu, là xu thế không thể đảo ngược của tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính chứng khoán. Nguyên nhân là bởi các lý do như sau, thứ nhất là tại các thị trường chứng khoán thế giới, việc ứng dụng các thành tựu của KHCN tiên tiến như trí tuệ nhân tạo AI, block chain... vào đầu tư chứng khoán đã trở nên phổ biến, giúp cho hành trình đầu tư của nhà đầu tư đơn giản hơn, ít chạm hơn mà vẫn đem lại hiệu quả cao hơn. Thứ hai, tại Việt Nam, với sự phát triển vũ bão của công nghệ và sự gia tăng của tầng lớp trung lưu cũng như nhu cầu đầu tư ngày càng lớn của giới trẻ, được đánh giá là động lực tăng trưởng của nền kinh tế nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng. Cuối cùng là với mục tiêu của Chính phủ là nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi trước 2025 thì để đáp ứng được việc này, cần phải ứng dụng các công nghệ cao, tiên tiến nhất trên thế giới mới có thể đáp ứng được.

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Tổng Giám đốc, Công ty CP Chứng khoán Ngân hàng Công thương Việt Nam: Theo quan điểm của tôi, chuyển đổi số hiện nay không chỉ là một xu hướng toàn cầu mà còn là một nhu cầu thiết yếu, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính chứng khoán. Lý do chính là sự nhanh chóng và hiệu quả mà nó mang lại. Trong giây lát, hàng triệu giao dịch có thể diễn ra và mỗi giao dịch đó có thể ảnh hưởng đến hàng triệu, thậm chí hàng tỷ đồng. Điều này không chỉ đòi hỏi hệ thống công nghệ phải nhanh và mạnh mẽ, mà còn phải an toàn và bảo mật. Và với sự phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực chứng khoán hiện nay được thể hiện qua thanh khoản thị trường lên tới 1 tỷ USD mỗi phiên, như vậy chỉ có những hệ thống ứng dụng công nghệ cao mới có khả năng đáp ứng và xử lý một lượng giao dịch lớn như vậy một cách hiệu quả.

Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ vào hệ thống giao dịch đã góp phần làm tăng sự tham gia của các nhà đầu tư cá nhân, điển hình có thể nhắc đến giai đoạn COVID-19 năm 2020, số lượng nhà đầu tư cá nhân tăng cao đột biến, khi việc mở tài khoản đã có thể thực hiện ngay trên điện thoại thay vì phải ra phòng giao dịch. Vì vậy, với mục tiêu phấn đấu đạt 8% dân số đầu tư chứng khoán năm 2025 như Bộ Tài chính đề ra, chúng ta càng phải tăng cường ứng dụng và liên tục cập nhật công nghệ vào hệ thống giao dịch. Riêng trong tháng 8 này, số lượng tài khoản mở đã tạo ra một kỷ lục. Điều này cho thấy sức mạnh và tiềm năng của thị trường chứng khoán Việt Nam. 

Như vậy, việc gia tăng ứng dụng công nghệ trong hoạt động đầu tư chứng khoán không chỉ giúp thị trường hoạt động một cách hiệu quả và minh bạch hơn, mà còn giúp mang lại lợi ích cho cả những nhà đầu tư cá nhân, góp phần nâng cao vị thế của thị trường chứng khoán Việt Nam trên bản đồ tài chính thế giới.

BTV Mùi Khánh Ly: Thực tế, trên thế giới việc đổi mới và ứng dụng công nghệ tiên tiến cho ngành tài chính chứng khoán đã diễn ra từ khi nào và tạo ra hiệu ứng ra sao thưa hai ông?

Ông Nguyễn Quang Đạt, Tổng Giám đốc, Công ty Cổ phần DATX Việt Nam: Theo nghiên cứu của DATX, các tổ chức tài chính là những người thích nghi đầu tiên trong ứng dụng AI vào thị trường. AI đã được ứng dụng trong ngành tài chính cả hơn 2 thập kỷ nay rồi. Một nghiên cứu gần đây của Hãng tư vấn PWC (Ấn Độ) đã đưa ra dự đoán, AI có tiềm năng chiếm khoảng 16 nghìn tỷ USD trong nền kinh tế toàn cầu và ước tính vào năm 2030, việc triển khai AI sẽ tiết kiệm 1 nghìn tỷ USD cho ngành Ngân hàng và có thể giúp giảm chi phí cho ngành dịch vụ tài chính tới 22%. Trên thị trường chứng khoán thế giới, về mặt giao dịch ngắn hạn, AI đã thống lĩnh thị trường. Theo thống kê của JPMorgan, thì vào tháng 3 năm 2020, hơn 60% giao dịch lớn trên thị trường chứng khoán (quy mô lệnh >10 triệu USD) đã được thực hiện bằng thuật toán. Và theo tính toán của Finbold, trong năm 2023, giá trị toàn cầu của AI ước tính sẽ đạt 207,9 tỷ USD và tiếp tục tăng trưởng để đạt cột mốc 1,87 nghìn tỷ USD vào năm 2030.

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Tổng Giám đốc, Công ty CP Chứng khoán Ngân hàng Công thương Việt Nam: Việc đổi mới và ứng dụng công nghệ vào ngành tài chính chứng khoán trên thế giới đã diễn ra từ rất lâu. Chúng ta có thể thấy là tại Mỹ, việc ứng dụng công nghệ trong ngành chứng khoán bắt đầu mạnh mẽ từ những năm 1970 khi thị trường NASDAQ ra đời. NASDAQ, được biết đến là sàn giao dịch điện tử đầu tiên trên thế giới, đã làm thay đổi cách mọi người thực hiện giao dịch chứng khoán. Nó đã tạo ra một môi trường giao dịch nhanh chóng, minh bạch và cạnh tranh hơn, chi phí giao dịch giảm và việc tiếp cận thị trường trở nên dễ dàng hơn. Các quốc gia ở Châu Âu cũng không nằm ngoài xu hướng này. 

Thị trường chứng khoán ở London, Paris, Frankfurt... đều đã tiếp tục đầu tư và cải tiến hệ thống của mình, chuyển từ hệ thống giao dịch truyền thống sang hệ thống điện tử từ những năm 1980 và 1990. Những đổi mới này đã tạo ra nhiều lợi ích cho thị trường tài chính toàn cầu. Việc ứng dụng công nghệ không chỉ giúp tiết giảm chi phí giao dịch mà còn tăng năng suất lao động và tạo ra một môi trường giao dịch minh bạch và cạnh tranh hơn. 

Theo một số báo cáo, việc chuyển đổi số trong ngành tài chính đã giúp tiết kiệm hàng tỷ USD cho nền kinh tế, thông qua việc giảm thiểu rủi ro, tăng hiệu quả và kết nối nhanh chóng giữa các nhà đầu tư và thị trường. Ví dụ cụ thể, một nghiên cứu từ Microsoft cho thấy việc ứng dụng công nghệ trong ngành tài chính ở Mỹ đã giúp tăng năng suất lao động 15% vào năm 2017 và tăng 21% năm 2020, và mở rộng tầm ảnh hưởng của thị trường chứng khoán đến một lượng lớn nhà đầu tư mới. 

Thêm vào đó, một nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới chỉ ra, nếu các ngành công nghệ số tăng trưởng với tốc độ khoảng 10% mỗi năm, lợi ích lũy kế của nền kinh tế sẽ đạt trên 200 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2045, gần bằng GDP của Việt Nam hiện nay. Như vậy có thể nói, chuyển đổi số trong ngành tài chính chứng khoán trên thế giới đã và đang tạo ra những lợi ích vượt trội, không chỉ cho các nhà đầu tư mà còn cho toàn bộ nền kinh tế toàn cầu.

BTV Mùi Khánh Ly: Là những thành viên trên thị trường hiện nay, công ty các ông đã thực hiện chuyển đổi số như thế nào trong quá trình cung cấp các giải pháp cho nhà đầu tư, qua đó thúc đẩy quá trình chuyển đổi số ngành tài chính của nước nhà?

Ông Nguyễn Quang Đạt, Tổng Giám đốc, Công ty Cổ phần DATX Việt Nam: Nếu như trước đây, để đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư cần phải thu thập thông tin vĩ mô trong nước và quốc tế, thông tin tài chính và phi tài chính, phân tích thông tin, sàng lọc ra cổ phiếu, chọn lọc điểm mua qua phân tích kỹ thuật…, đặc biệt với quy mô hơn 1.500 mã cổ phiếu trên 3 sàn chứng khoán hiện nay, việc phân tích rồi ra quyết định đầu tư sẽ mất nhiều thời gian, kết quả đầu tư bị ảnh hưởng bởi yếu tố cảm xúc, tâm lý thị trường. Chính vì thế, chúng tôi đã và đang có những giải pháp cho nhà đầu tư với mục tiêu hiệu quả cao nhất với chi phí thấp nhất. 

Chúng tôi sử dụng công nghệ AI mô phỏng hoạt động đầu tư của con người như đọc thông tin, phân tích, lọc ra cổ phiếu theo tiêu chí nhà đầu tư mong muốn, đi kèm với độ chấp nhận rủi ro. Và hệ thống này cũng đã kiểm nghiệm tại thị trường chứng khoán Việt Nam qua 3 giai đoạn uptrend, downtrend, sideway từ 2020 đến nay, và đã đem lại kết quả vượt trội so với phần còn lại của thị trường. Đặc biệt là năm downtrend 2022, tài khoản vận hành theo mô hình quỹ vẫn đem lại lợi nhuận 12% trong khi VN Index, và mức trung bình chung của các quỹ còn lại trên thị trường đều là con số âm. 

Chúng tôi mong muốn, với việc thúc đẩy ứng dụng công nghệ hàng đầu trên thị trường về trí tuệ nhân tạo cùng với các CTCK, nhà đầu tư sẽ có những trải nghiệm giao dịch tốt nhất, với chi phí thấp nhất, giảm thiểu những rủi ro, gia tăng lợi nhuận bền vững, qua đó góp phần thúc đẩy tỷ lệ người dân tham gia đầu tư chứng khoán lên mức 50% như các nước tiên tiến trong khu vực như Hàn Quốc, Nhật Bản…

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Tổng Giám đốc, Công ty CP Chứng khoán Ngân hàng Công thương Việt Nam: Đối với chúng tôi, việc chuyển đổi số không chỉ là một xu hướng mà còn là một chiến lược quan trọng mà chúng tôi đã đề ra và triển khai mạnh mẽ trong những năm gần đây. Đầu tiên, chúng tôi đã đầu tư nâng cấp hệ thống lõi và hệ thống giao dịch của mình, việc này giúp tăng cường khả năng xử lý giao dịch, giảm thời gian chờ đợi cho nhà đầu tư và cung cấp một trải nghiệm giao dịch mượt mà hơn. Các ứng dụng di động và giao diện web đã được thiết kế lại, tối ưu hóa với một giao diện thân thiện, dễ sử dụng, giúp người dùng dễ dàng truy cập và thực hiện giao dịch. 

Về công nghệ, chúng tôi đang nghiên cứu ứng dụng AI vào các hoạt động của mình, nhất là trong việc phân tích dữ liệu và tư vấn đầu tư cho khách hàng. Bằng cách này, chúng tôi sẽ có thể cung cấp thông tin và lời khuyên dựa trên dữ liệu và phân tích sâu rộng, giúp nhà đầu tư ra quyết định một cách bao quát và chính xác hơn. 

Ngoài ra, chúng tôi cũng chú trọng đến việc đào tạo và nâng cao nhận thức cho đội ngũ nhân viên, trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết về công nghệ mới nhất, để họ có thể tư vấn và hỗ trợ nhà đầu tư một cách tốt nhất. Nhìn chung, chuyển đổi số là một phần không thể tách rời của chiến lược phát triển của chúng tôi. Chúng tôi tin rằng, với những nỗ lực này, chúng tôi không chỉ cung cấp giá trị cho nhà đầu tư mà còn đóng góp vào quá trình chuyển đổi số ngành tài chính của nước nhà.

BTV Mùi Khánh Ly: Tuy nhiên, việc ứng dụng AI hay các công nghệ mới vào trong hoạt động đầu tư vẫn đang khiến cho nhà đầu tư băn khoăn, vì họ cho rằng với con người đã khó làm được, thì máy móc, phần mềm liệu có tạo ra được hiệu quả đầu tư tốt hay không?

Ông Nguyễn Quang Đạt, Tổng Giám đốc, Công ty Cổ phần DATX Việt Nam: Tôi nghĩ nhà đầu tư băn khoăn cũng là điều hợp lý vì đây là những điều mới mẻ ở trong nước. Nhưng tại thị trường nước ngoài. AI hay các công nghệ tiên tiến đã được ứng dụng từ lâu, với nhiều hình thức, mức độ khác nhau. Theo báo cáo của Harvard Business Review, chỉ riêng trong việc quản lý tài sản, AI và dữ liệu lớn đã tạo nên những bước thay đổi mang tính đột phá. Tỷ lệ tài sản quản lý thụ động từ mức 60% so với quỹ chủ động cách đây 8 năm, giờ đã gấp 1,2 lần. Trong khi đó, nhà đầu tư hưởng lợi từ mức phí rẻ bằng 1/10 nhờ thông qua các quỹ thụ động. Từ năm 2018, theo báo cáo của Barclays, AI đã được các quỹ phòng hộ sử dụng trong đưa ý tưởng, cấu trúc danh mục, quản trị rủi ro cũng như giao dịch mua bán, gần 20% các quyết định dựa hoàn toàn vào AI. Chúng tôi cũng sử dụng các công nghệ máy học và AI ở mọi bước trong việc nghiên cứu, phát triển và kiểm định sản phẩm với quy trình 5 lớp thu thập, xử lý dữ liệu. Ngoài ra, với các chỉ số mang tính chất phi tài chính, chúng tôi cũng có đo lường tương quan tâm lý của nhà đầu tư, như chỉ số VIX (chỉ số sợ hãi của thị trường) hay công cụ Social Listening để có thể đo lường và đánh giá việc nhà đầu tư bàn tán về thị trường, về cổ phiếu cụ thể nào đó… và thực tế đều mang lại tỷ lệ chiến thắng trên 70%, đặc biệt có giải pháp đem lại tỷ lệ chiến thắng tới 93%.

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Tổng Giám đốc, Công ty CP Chứng khoán Ngân hàng Công thương Việt Nam: Đúng là ứng dụng AI trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán vẫn còn khá mới mẻ ở Việt Nam và gây ra nhiều băn khoăn cho nhà đầu tư. Tôi xin phép được chia sẻ một vài quan điểm của mình về vấn đề này, như tại các thị trường phát triển như Mỹ, Châu Âu, AI đã được ứng dụng trong nhiều năm và đã đem lại hiệu quả tích cực. Một ví dụ điển hình là AI đã được ứng dụng để hỗ trợ các quỹ ETF hoạt động. Chúng không chỉ giúp giảm thiểu chi phí cho nhà đầu tư mà còn mang lại lợi nhuận tốt trong nhiều trường hợp. 

Còn tại Việt Nam, chúng tôi đã bắt đầu thử nghiệm ứng dụng AI trong việc phân tích dữ liệu và tư vấn đầu tư. Kết quả ban đầu khá khả quan. AI giúp chúng tôi nhanh chóng xác định các xu hướng và tín hiệu từ dữ liệu, từ đó đưa ra quyết định một cách nhanh chóng và linh hoạt. Dự kiến nếu đưa vào hoạt động thì ứng dụng AI sẽ hỗ trợ cung cấp thêm nhiều thông tin cho nhà đầu tư trong việc đưa ra các quyết định đầu tư và tôi cũng hoàn toàn hiểu được những quan ngại của nhà đầu tư bởi AI không phải lúc nào cũng chính xác 100%. 

Tuy nhiên, điểm mạnh của AI là khả năng xử lý lượng dữ liệu lớn và phân tích xu hướng trong thời gian thực. Với sự hỗ trợ của AI, nhà đầu tư có thêm công cụ để ra quyết định, nhưng cuối cùng quyết định đầu tư vẫn dựa vào hiểu biết và phán đoán cá nhân của họ.

BTV Mùi Khánh Ly: Vâng, nói về những đổi mới trong hệ thống chứng khoán thì hiện nay nhà đầu tư đang mong chờ hệ thống KRX được đưa vào vận hành vào cuối năm nay, theo các ông đánh giá thì nếu hệ thống này đi vào vận hành sẽ tác động như thế nào đến thị trường, và quá trình chuyển đổi số của ngành tài chính chứng khoán?

Ông Nguyễn Quang Đạt, Tổng Giám đốc, Công ty Cổ phần DATX Việt Nam: Theo tôi, hệ thống KRX sẽ giúp thị trường chứng khoán Việt Nam trở nên đồng bộ hơn. Nếu hệ thống đi vào vận hành sẽ giúp gia tăng khả năng kết nối giữa các cơ quan quản lý và các thành viên trên thị trường từ đó tăng quy mô giao dịch, thanh khoản có thể lên đến vài tỷ đô/phiên giao dịch. Hệ thống này cũng là cơ sở nền tảng để cho các sản phẩm mới ra đời theo sự phát triển của các thị trường chứng khoán hiện đại trên thế giới như giao dịch mua bán chứng khoán trong phiên theo T0; phái sinh trên cổ phiếu đơn lẻ; các sản phẩm chứng quyền, quyền chọn khác, xây dựng thêm nhiều sản phẩm chỉ số cho các quỹ ETF..... Quá trình chuyển đổi số, giao dịch có sự hỗ trợ bằng công nghệ sẽ giúp cho thị trường thêm minh bạch, giúp cho nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam (được đánh giá là trên 80% chủ thể tham gia thị trường) được tiếp cận công bằng hơn so với các nhà đầu tư tổ chức, họ có nhiều thông tin hơn, chuyên nghiệp hơn. Cuối cùng là sẽ thúc đẩy nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Tổng Giám đốc, Công ty CP Chứng khoán Ngân hàng Công thương Việt Nam: Theo tôi, quá trình chuyển đổi số trong ngành tài chính chứng khoán là một hành trình không ngừng và việc đưa vào vận hành hệ thống KRX chính là một bước quan trọng trong hành trình này. Hệ thống KRX sẽ đóng vai trò như một trái tim, điều phối và đồng bộ hóa các dịch vụ, giao dịch giữa các thành viên trên thị trường. Nếu hệ thống này đi vào hoạt động, khả năng kết nối giữa các cơ quan quản lý và thành viên thị trường sẽ được cải thiện đáng kể. Điều này có thể thúc đẩy quy mô giao dịch tăng lên, dự kiến là khoảng 10-15% trong năm đầu tiên. Đồng thời KRX sẽ mở ra cơ hội cho việc ra đời của nhiều sản phẩm đầu tư mới, bao gồm giao dịch T+0, sản phẩm phái sinh mới và nhiều sản phẩm tài chính tiên tiến khác. Điều này giúp đa dạng hóa sự lựa chọn cho nhà đầu tư và giúp họ tối ưu hóa danh mục đầu tư của mình. 

Ngoài ra, nếu hệ thống KRX hoạt động hiệu quả, Việt Nam có tiềm năng được các tổ chức quốc tế xem xét nâng hạng thị trường, từ đó thu hút thêm nhiều dòng vốn nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. Tuy nhiên, để gia tăng thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành tài chính chứng khoán, chúng ta cần tiếp tục đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ, tăng cường đào tạo và huấn luyện nhân lực, và khuyến khích sự hợp tác giữa các tổ chức tài chính, nhà đầu tư và các công ty công nghệ. Chúng ta đang ở trên một bước ngoặt quan trọng của ngành tài chính chứng khoán và tôi rất lạc quan về tương lai mà chúng ta đang hướng đến.

BTV Mùi Khánh Ly: Xin cảm ơn hai ông về những thông tin vừa rồi!

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!