Động thái này sẽ là một bước hướng tới mục tiêu của Việt Nam là xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm, bao gồm phát triển năng lực tinh chế quặng thành kim loại dùng sản xuất nam châm cho xe điện, điện thoại thông minh và tuabin gió.
Bà Tessa Kutscher, Giám đốc điều hành của Blackstone Minerals cho biết, bước đầu tiên là Chính phủ Việt Nam dự định tổ chức đấu thầu nhiều lô tại mỏ đất hiếm Đông Pao (tỉnh Lai Châu) trước cuối năm nay.
Ông Lưu Anh Tuấn, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Đất hiếm Việt Nam (VTRE) và là đối tác của Blackstone trong dự án cho biết, thời gian đấu thầu có thể thay đổi, nhưng Chính phủ có kế hoạch khởi động lại mỏ vào năm tới.
Đề xuất khởi động lại mỏ Đông Pao diễn ra khi nhiều quốc gia lo ngại về khả năng bị gián đoạn nguồn cung do sự thống trị của Trung Quốc đối với các khoáng sản chiến lược và căng thẳng của nước này với Mỹ và các quốc gia đồng minh.
Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, Việt Nam có trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai thế giới, nhưng phần lớn chúng vẫn chưa được khai thác, cũng như không được khuyến khích đầu tư vì mức giá bán thấp do Trung Quốc ấn định, vì nước này gần như độc quyền trên thị trường toàn cầu.
Trong những năm gần đây, các nhà đầu tư Nhật Bản là Toyota Tsusho và Sojitz đã từ bỏ các dự án tại Đông Pao sau khi Trung Quốc tăng nguồn cung, khiến giá cả sụt giảm.
Bà Tessa Kutscher cho biết, khoản đầu tư của Blackstone vào dự án sẽ trị giá khoảng 100 triệu USD nếu được thông qua. Bà nói thêm rằng, Blackstone đang trao đổi với các khách hàng tiềm năng, bao gồm các nhà sản xuất ô tô điện VinFast và Rivian về các hợp đồng khả thi với mức giá ấn định sẽ bảo vệ các nhà cung cấp khỏi biến động và đảm bảo cho người mua một chuỗi cung ứng an toàn.
 |
Trữ lượng oxit đất hiếm tại các quốc gia |
Theo một đại diện từ Công ty cổ phần Đất hiếm Lai châu - Vimico (Lavreco), việc khai thác hiệu quả mỏ Đông Pao - đã không hoạt động trong ít nhất 7 năm - sẽ đưa Việt Nam trở thành nhóm sản xuất đất hiếm hàng đầu. Nhưng việc tinh chế đất hiếm rất phức tạp và Trung Quốc kiểm soát nhiều công nghệ tinh chế. Theo Blackstone, trữ lượng ước tính của Đông Pao cũng cần được đánh giá lại bằng các phương pháp hiện đại.
Tuy nhiên, đất hiếm ở mỏ Đông Pao tương đối dễ tiếp cận và chủ yếu tập trung ở quặng bastnaesit. Chúng thường giàu cerium, được sử dụng trong màn hình phẳng và lanthanides, praseodymium và neodymium dùng để sản xuất nam châm.
Ông Tuấn cho biết, VTRE kỳ vọng giành được nhượng quyền cho phép họ khai thác khoảng 10.000 tấn oxit đất hiếm (REO) mỗi năm, gần 1/3 sản lượng dự kiến hàng năm của mỏ. Ông cho biết, việc sản xuất có thể bắt đầu vào khoảng cuối năm 2024.
Điều đó sẽ khiến sản lượng của Đông Pao thấp hơn một chút so với mỏ Mountain Pass của California, một trong những mỏ lớn nhất thế giới khi sản xuất 43.000 tấn REO vào năm 2022.
Việt Nam cũng có kế hoạch phát triển thêm các mỏ khác. Vào tháng 7/2023, Việt Nam đặt mục tiêu sản xuất tới 60.000 tấn REO mỗi năm cho tới năm 2030. Trong khi Trung Quốc đặt hạn ngạch nội địa là 210.000 tấn vào năm ngoái. Ông David Merriman kỳ vọng Trung Quốc sẽ tăng sản lượng trong giai đoạn này.
Mặt khác, VTRE cũng đang có kế hoạch đóng vai trò trong toàn bộ ngành công nghiệp đất hiếm từ khai thác quặng đến các sản phẩm cuối cùng là nam châm. Nhưng, đây không phải là một điều dễ dàng. Ngay như Mỹ hiện cũng xuất khẩu quặng đất hiếm sang Trung Quốc để tinh chế, vì nước này thiếu cơ sở sản xuất.
Một nhà máy VTRE hiện có ở Việt Nam chuyên tách oxit đất hiếm khỏi quặng đã khai thác. Ông Tuấn cho biết, nhà máy có công suất xử lý 5.000 tấn REO mỗi năm, nhưng Công ty có kế hoạch tăng gấp ba công suất đó để đáp ứng đầu vào từ mỏ Đông Pao.
Sau khi được tách ra, các oxit sẽ được chuyển thành kim loại để sử dụng trong nam châm và các ứng dụng công nghiệp khác. Theo Bộ Năng lượng Mỹ, quá trình kim loại hóa được kiểm soát bởi Trung Quốc, quốc gia sản xuất 90% kim loại đất hiếm.
Tuy nhiên, VTRE đang thực hiện một dự án thí điểm xây dựng nhà máy luyện kim với Tập đoàn Setopia của Hàn Quốc - công ty chưa có kinh nghiệm trước đây trong lĩnh vực này.
Trong ngành công nghiệp hạ nguồn, Reuters đưa tin vào tháng 8 rằng, các công ty nam châm của Hàn Quốc và Trung Quốc đang chuẩn bị mở nhà máy tại Việt Nam.
Dudley Kingsnorth, giáo sư tại Western Australian School of Mines thuộc Đại học Curtin cho biết, Việt Nam còn một chặng đường dài phía trước, bao gồm cả việc cải thiện các hoạt động môi trường, để hiện thực hóa các mục tiêu về đất hiếm của mình.
Tuy nhiên, Việt Nam “có nguồn tài nguyên, chuyên môn khai thác và chế biến để cung cấp các lựa chọn thay thế cho Trung Quốc”, ông cho biết.