Quan điểm này được ông Hồ Đức Phớc, Bộ trưởng Tài chính nêu khi giải trình tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội về dự án Nghị quyết áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung để chống xói mòn thuế toàn cầu, ngày 28/9.

Theo Bộ trưởng Phớc, nếu không áp thuế tối thiểu toàn cầu với doanh nghiệp có doanh thu 750 triệu euro trở lên từ đầu năm 2024, Việt Nam từ bỏ quyền định thuế và doanh nghiệp sẽ nộp bổ sung về chính quốc - nơi đặt trụ sở chính của công ty mẹ.

"Việt Nam sẽ thất thu thuế, mất dòng đầu tư, các doanh nghiệp khó có thể đầu tư tiếp khi bị cơ quan thuế ở nước đặt công ty mẹ truy thu", ông nói.

Do đó, việc thực thi thuế tối thiểu toàn cầu mang lại cho Việt Nam cơ hội tăng thu ngân sách từ phần thuế bổ sung; giảm trốn thuế, chuyển giá, chuyển lợi nhuận.

Thuế tối thiểu toàn cầu là thỏa thuận của các nước G7 đạt được vào tháng 6/2021 để chống lại các tập đoàn đa quốc gia chuyển lợi nhuận sang nước có thuế suất thấp để tránh thuế, có hiệu lực từ 1/1/2024. Thuế suất sẽ áp dụng là 15% với các doanh nghiệp đa quốc gia có tổng doanh thu hợp nhất từ 750 triệu euro (khoảng 800 triệu USD) trở lên trong hai năm của 4 năm liền kề nhất.

Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU sẽ đánh thuế vào năm 2024. Việt Nam cũng có kế hoạch áp thuế này từ năm 2024.

Tuy nhiên, thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung để chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu là khoản thuế mới, chưa quy định trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp. Khoản này cũng nằm ngoài thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành, nên cần trình Quốc hội ban hành Nghị quyết.

Theo tờ trình của Chính phủ, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam đang được hưởng mức thuế suất doanh nghiệp dưới 15% sẽ phải nộp bổ sung thuế để đủ mức 15%. Rà soát của cơ quan thuế cho thấy có 122 doanh nghiệp nước ngoài sẽ phải nộp bổ sung thuế. Hai khoản họ sẽ phải kê khai, nộp bổ sung là thuế nội địa đạt chuẩn (QDMTT) và tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IRR).

Trong đó, QDMTT có thể hiểu là cơ chế nội địa trong đó việc tính toán lợi nhuận thặng dư và thuế tối thiểu được áp dụng tương đương với quy định của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Đây là biện pháp mà các nền kinh tế như Hong Kong, Singapore, Malaysia đang cân nhắc và nhiều khả năng sẽ áp dụng.

Còn thu nhập chịu thuế tối thiểu (IRR) là quy định đánh thuế từ trên xuống, cho phép quốc gia nơi đặt trụ sở của công ty mẹ được quyền đánh thuế bổ sung với thu nhập của công ty thành viên ở nước chịu thuế thấp hơn 15%.

Góp ý kiến tại phiên thảo luận hôm nay, ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho rằng trong bối cảnh hiện nay buộc Việt Nam phải tham gia cuộc chơi. Ông Thanh lưu ý, công thức, phương pháp tính thuế cần đảm bảo rõ ràng, dễ thực thi.Nhưng Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế băn khoăn, việc đánh thuế này cũng phải đảm bảo giữ ổn định môi trường đầu tư kinh doanh, không ảnh hưởng tới doanh nghiệp đầu tư.

Ủy ban Tài chính ngân sách - cơ quan thẩm tra, nhận xét dự thảo nghị quyết chưa quy định thu thuế với các khoản thanh toán chịu thuế dưới mức tối thiểu (UTPR). Đây là khoản giữ quyền có thể thu thuế với trường hợp công ty con ở Việt Nam được phân chia quyền thu với những khoản thu nhập chưa bị đánh thuế tối thiểu toàn cầu tại nước sở tại. Vì thế, Ủy ban đề nghị bổ sung quy định về UTPR để có cơ sở áp dụng ngay, bảo đảm giữ quyền đánh thuế của Việt Nam.

Theo thống kê của cơ quan thuế, có 122 tập đoàn nước ngoài chịu ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu. Những cái tên như Samsung, Intel, LG, Bosch, Sharp, Panasonic, Foxconn, Pegatron với vốn đầu tư đăng ký chiếm gần 30% tổng vốn FDI tại Việt Nam (khoảng 131,3 tỷ USD) là những dự án có khả năng sẽ chịu ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu. Nếu các nước có công ty mẹ đều áp thuế tối thiểu toàn cầu từ 2024, các nước này sẽ thu thêm phần thuế chênh lệch khoảng hơn 14.600 tỷ đồng trong năm 2024.

Cơ chế thu thuế doanh nghiệp bổ sung khi Việt Nam áp thuế tối thiểu toàn cầu sẽ được trình Quốc hội tại kỳ họp vào tháng 10 tới.

Anh Minh