Báo Financial Times trích nghiên cứu của Công ty tư vấn quản lý Bain & Company, sau nhiều thập niên vượt trội so với các tập đoàn toàn cầu, các tập đoàn đa ngành từ các quốc gia như Indonesia, Thái Lan, Malaysia và Philippines đã "mất lợi thế".

Thời hoàng kim đã qua

Lợi nhuận giảm mạnh đã đánh dấu sự kết thúc thời kỳ hoàng kim của các tập đoàn đa ngành Đông Nam Á. Những doanh nghiệp phát triển mạnh mẽ này vốn là một trong những động lực lớn nhất của nền kinh tế trị giá 3.600 tỉ USD của khu vực.

Bain & Company cho biết đối với khoảng 100 tập đoàn trong khu vực có công ty mẹ niêm yết hoặc ít nhất một công ty con niêm yết, tổng lợi nhuận trung bình hằng năm của cổ đông là 4% trong giai đoạn 2013 - 2022, giảm 24 điểm phần trăm so với thập niên trước đó.

Các tập đoàn hoạt động trong các lĩnh vực đa dạng như khai thác mỏ, bất động sản, viễn thông, ngân hàng và nhiều ngành kinh doanh khác. Họ chiếm gần 1/3 chi phí vốn ở Đông Nam Á.

Các tập đoàn của khu vực từng được xem là những trường hợp "ngoại lệ" của thế giới trong những năm 2000. EY, một công ty tư vấn khác, cho biết tổng lợi nhuận trung bình hằng năm của cổ đông trong 10 năm (2002 - 2011) của các tập đoàn ở Đông Nam Á là 34%, cao hơn hẳn so với 14% của các tập đoàn ở phần còn lại của thế giới.

Theo Bain & Company, những lợi thế do quy mô, sự đa dạng hóa và mối quan hệ chặt chẽ với chính phủ mang lại đã giảm sút khi nền kinh tế khu vực trưởng thành. Nhiều quốc gia Đông Nam Á phải vật lộn với suy thoái kinh tế toàn cầu và quá trình số hóa, thậm chí một số quốc gia còn thiếu sự nhanh nhẹn để điều hướng đại dịch COVID-19.

Ông Jean-Pierre Felenbok, chủ tịch Bain & Company ở Đông Nam Á, cho biết đây là "sự kết thúc của thời kỳ hoàng kim" đối với các tập đoàn truyền thống mà hãng theo dõi. "Thời đại đó đã qua và tôi không nghĩ nó sẽ quay trở lại. Họ bị bất ngờ vì tăng trưởng chậm lại và gặp rắc rối trong việc thích nghi với môi trường tăng trưởng kém màu mỡ hơn. Sau đó thì dịch COVID-19 xảy ra", ông Felenbok giải thích.

Khuynh hướng đã thay đổi

Nghiên cứu mới cho thấy các tập đoàn đa ngành đang dần "nhường sân khấu" cho các tập đoàn chuyên ngành, tức những tập đoàn có 80% hoạt động thuộc chỉ một ngành. Theo Bain & Company, các tập đoàn chuyên ngành có tổng lợi nhuận cổ đông trung bình hằng năm là 11% trong thập niên qua, vượt trội đáng kể so với các nhóm đa ngành. Điều này trái ngược với tình hình 10 năm trước.

Ông Felenbok cảnh báo rằng lợi nhuận suy giảm sẽ tác động tới tăng trưởng đối với các nền kinh tế đang phát triển trong khu vực. "Chiếm 17% vốn hóa thị trường và 30% chi phí vốn của khu vực, Đông Nam Á cần các tập đoàn của mình phát triển và tạo ra giá trị", ông nói.

Trong khi đó, ông Till Vestring - đối tác tư vấn của Bain & Company có trụ sở tại Singapore - cho biết những thế mạnh truyền thống, chẳng hạn như mối quan hệ tốt với chính phủ, đã ít được đánh giá cao hơn trước. 

"Sinh khí cho các tập đoàn đã loãng hơn rất nhiều khi khu vực này đã trưởng thành. Việc tuyển dụng nhân tài khó hơn và các chính phủ cảnh giác hơn với các công ty đang phát triển mạnh mẽ", ông nói.

Nhìn từ bài học của các tập đoàn chuyên ngành, Bain & Company lưu ý các doanh nghiệp đa ngành "nên tiếp tục tái đầu tư vào các hoạt động kinh doanh cốt lõi của mình để đảm bảo vị trí chiến lược, cũng như bù đắp sự xói mòn lợi thế của mô hình đa ngành". Thực tế, 44% tập đoàn thuộc nhóm đầu đều là lãnh đạo trong mảng kinh doanh chính của họ.

"Các tập đoàn hàng đầu đã tích cực định hình lại danh mục đầu tư của họ theo hướng các ngành tăng trưởng cao và động cơ tăng trưởng trong tương lai", Bain & Company nhận định.

Điển hình, Bain & Company ghi nhận một số tập đoàn đa dạng đã hoạt động tốt bằng cách mở rộng sang các lĩnh vực như kinh doanh xanh, dịch vụ tài chính và chăm sóc sức khỏe như Adaro (Indonesia), Phinma (Philippines), Emtek (Indonesia) và VinGroup (Việt Nam). 

Lợi nhuận của một số tập đoàn đã được cải thiện sau khi họ chia tách hoạt động kinh doanh, chẳng hạn như Sime Darby Berhad (Malaysia) đã tách thành ba công ty con vào năm 2017.