Khi những tay mơ chơi chứng khoán

Lạc Diệp

(TBKTSG) - Nhà đầu tư nhỏ lẻ đang thống trị mọi nơi, từ các thị trường chứng khoán hàng đầu thế giới cho tới các thị trường mới nổi. Đó là thực tế đang diễn ra trong năm 2020, khi đại dịch Covid-19 tác động nặng nề tới nền kinh tế toàn cầu.

Cuộc đổ bộ ồ ạt từ các nhà đầu tư nhỏ lẻ

Theo ước tính của ông Larry Tabb, Trưởng bộ phận nghiên cứu cấu trúc thị trường tại Bloomberg Intelligence, chỉ trong sáu tháng đầu năm, các nhà đầu tư nhỏ lẻ đã đóng góp tới 19,5% lượng cổ phiếu được giao dịch trên thị trường chứng khoán Mỹ, tăng mạnh so với mức 14,9% hồi năm ngoái và gần gấp đôi mức của năm 2010.

Ông Joe Mecane, Giám đốc dịch vụ khớp lệnh tại Citadel Securities, một công ty giao dịch điện tử chuyên thực hiện lệnh cho các công ty môi giới như Robinhood Markets và Charles Schwab, còn cho biết vào một số ngày trong năm nay, khoảng 25% khối lượng thị trường là hoạt động của nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Tại Trung Quốc, làn sóng đổ bộ của nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng đã diễn ra ồ ạt kể từ hồi giữa tháng 2, khi thị trường bắt đầu có dấu hiệu đi lên và hiện chưa có dấu hiệu lắng dịu. Theo Caixin Global, chỉ trong tháng 7 vừa qua, hơn 2,4 triệu nhà đầu tư mới đã đăng ký mở tài khoản giao dịch, tăng hơn 100% so với con số của tháng 6. Đây cũng là tháng ghi nhận số nhà đầu tư mới gia nhập thị trường cao nhất kể từ tháng 7-2015.

Tình hình tương tự cũng diễn ra tại nhiều thị trường lớn khác. Theo Bloomberg, trong tháng 4 và tháng 5, ở Anh số lượng tài khoản miễn thuế được mở mới cho các nhà đầu tư thuộc nhóm 25-34 tuổi tại Interactive Investor đã tăng 238%. Khối lượng cổ phiếu được các nhà đầu tư “tay mơ” ở Nga mua vào trong tháng 6 cao gần gấp đôi so với hồi tháng 4.

Còn tại Ấn Độ, theo dữ liệu từ trung tâm lưu ký chứng khoán, đã có 2,8 triệu tài khoản giao dịch được mở mới kể từ tháng 3 đến nay. Các chuyên gia ước tính, nhà đầu tư cá nhân đang chiếm khoảng một nửa tổng khối lượng giao dịch trên thị trường chứng khoán Ấn Độ, cao hơn nhiều so với tỷ lệ một phần ba hồi năm ngoái.

Nhờ Covid-19 thúc đẩy

Theo các chuyên gia, có nhiều nguyên nhân dẫn đến làn sóng các nhà đầu tư nhỏ lẻ tràn vào thị trường chứng khoán trong năm 2020 và phần lớn trong số này đều liên quan đến đại dịch Covid-19.

Đầu tiên, dịch Covid-19 và các biện pháp phòng dịch đã khiến nhiều người phải ở nhà trong thời gian dài và chỉ có thể làm việc từ xa. Trong bối cảnh lãi suất tiết kiệm ở mức thấp, nhiều người trong số này đã quyết định sử dụng thời gian rảnh rỗi để đầu tư vào thị trường chứng khoán.

Bên cạnh đó, không thể không nhắc đến một yếu tố hết sức quan trọng: các ứng dụng môi giới miễn phí, tự động và hoàn toàn dễ dàng sử dụng như Robinhood cho phép những người đang mắc kẹt tại nhà vì dịch bệnh và các biện pháp phong tỏa, vẫn có thể dễ dàng thực hiện các giao dịch mua bán cổ phiếu.

Forbes cho biết, thuật ngữ “thương nhân Robinhood” đang ngày càng trở nên phổ biến bởi các nhà đầu tư nhỏ lẻ có cơ hội tham gia thị trường với mức phí hoa hồng hầu như bằng 0.

“Giao dịch cổ phiếu đang trở thành chủ đề mà ai cũng có thể bàn tán. Dễ dàng mở tài khoản, chi phí rất thấp và đà tăng mạnh mẽ của nhiều cổ phiếu từ tháng 3 đến nay là những nguyên nhân chính”, ông David Friedland, Giám đốc điều hành thị trường châu Á-Thái Bình Dương của Interactive Brokers, nhận định.

Hệ quả là,“ranh giới giữa các nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư nhỏ lẻ đang tiếp tục trở nên mờ nhạt, và các nhà đầu tư nhỏ lẻ dường như đã chứng tỏ khả năng chi phối thị trường”.

Lực đẩy cho các thị trường chứng khoán

Theo Wall Street Journal, hoạt động của các nhà đầu tư nhỏ lẻ không tác động nhiều tới phần lớn các cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Mỹ - nơi các nhà đầu tư tổ chức chiếm ưu thế lớn. Tuy nhiên, tại châu Á, nơi các nhà đầu tư nhỏ lẻ đóng một vai trò quan trọng hơn, làn sóng đầu tư này thực sự đang tạo ra những ảnh hưởng to lớn.

Các dữ liệu cho thấy, kể từ đầu năm tới nay, nhà đầu tư nhỏ lẻ đã chiếm tới hơn 80% lượng giao dịch trên sàn chứng khoán Thượng Hải và gần 84% lượng giao dịch trên sàn chứng khoán Kospi Hàn Quốc. Điều này đã góp phần đáng kể cho sự phục hồi cho các thị trường này, sau những cú sốc hồi đầu năm khi đại dịch Covid-19 bùng phát.

Ngoài các công ty niêm yết, nhà đầu tư nhỏ lẻ còn đổ xô vào các vụ IPO của những công ty công nghệ sinh học ở Hồng Kông và vơ vét sạch cổ phiếu. Akeso Inc., công ty dược phẩm chuyên về miễn dịch và ung thư của Trung Quốc, cho biết các nhà đầu tư nhỏ lẻ đã đặt lệnh với khối lượng cao gấp 639 lần lượng chào bán trong phiên IPO hồi tháng 4. Đến tháng 7, công ty dược chuyên các bệnh về mắt Ocumension Therapeutics còn có lượng đặt mua cao gấp 1.896 lần lượng chào bán.

Tại các thị trường mới nổi, sự có mặt của các nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng mang lại những kết quả tích cực. Theo CNBC, bất chấp sự rút lui của dòng vốn ngoại, chứng khoán Malaysia vẫn đang nằm trong nhóm có thành quả tốt nhất khu vực Đông Nam Á trong năm nay, khi tỷ lệ tham gia thị trường của khối nhà đầu tư nhỏ lẻ đã tăng lên mức kỷ lục.

Các dữ liệu tại sàn Bursa Malaysia cho thấy, các nhà đầu tư nhỏ lẻ đã mua ròng 1,53 tỉ đô la Mỹ cổ phiếu trong sáu tháng đầu năm 2020, bù đắp phần nào cho việc khối ngoại rút ròng 3,79 tỉ đô la trong giai đoạn này. Sàn này cũng cho biết giá trị giao dịch trung bình hàng ngày của đoàn quân nhà đầu tư nhỏ lẻ đã tăng mạnh lên mức 218,7 triệu đô la trong sáu tháng đầu năm, cao hơn gấp đôi so với cả năm 2019.

Tình hình tương tự cũng đang diễn ra tại một quốc gia Đông Nam Á khác là Indonesia. Báo Jakarta Post dẫn thông tin từ Trung tâm Lưu ký chứng khoán trung ương Indonesia (KSEI), cho biết số lượng các nhà đầu tư nhỏ lẻ tại nước này đã tăng lên 1,2 triệu người vào ngày 30-6, tăng khoảng 12% so với tháng 12 năm ngoái.

Những tác động tiêu cực khó lường

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia tỏ ra lo ngại rằng, việc nhà đầu tư nhỏ lẻ tham gia vào thị trường quá nhiều có thể dẫn tới các vụ đầu cơ quá mức trên thị trường.

Ví dụ rõ ràng nhất có thể thấy tại Ấn Độ, nơi cơn sốt đầu tư vào các cổ phiếu giá rẻ của các nhà đầu tư nhỏ lẻ đã lên đến cực điểm, đến nỗi một vài công ty thậm chí không ghi nhận doanh thu mà giá cổ phiếu vẫn tăng vọt. Theo Bloomberg, cổ phiếu của Transglobe Foods, một công ty sản xuất mứt hoa quả, đã tăng lên 4.357% kể từ đầu năm đến nay, trong khi cổ phiếu của công ty dịch vụ bất động sản Shree Precoated Steels cũng tăng lên 1.300%. Cả hai công ty này đều không có doanh thu và thua lỗ trong năm tài khóa gần nhất.

Bình luận về vấn đề này, ông G. Chokkalingam, Giám đốc đầu tư Công ty Equinomics Research & Advisory, lo ngại: “Dòng tiền đang theo đuổi các cổ phiếu nhỏ lẻ một cách điên cuồng. Mọi người đang ồ ạt mua vào mà không cần quan tâm đến những thông tin quan trọng như hệ số giá trên lợi nhuận của cổ phiếu, doanh thu của doanh nghiệp”.

Một chuyên gia khác là ông Sumeet Rohra, Giám đốc quỹ đầu tư Smartsun Capital, cảnh báo: “Những cổ phiếu nhỏ tăng vọt nhờ nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể dẫn đến một đợt điều chỉnh mạnh và khiến toàn thị trường rung lắc. Các nhà đầu tư nên trung thành với “những cổ phiếu chất lượng thay vì đuổi theo những cổ phiếu nhỏ”.

Những ví dụ tương tự cũng xuất hiện ở nhiều nơi khác. Tại Nhật Bản, các nhà đầu tư nhỏ lẻ khiến cổ phiếu của một công ty công nghệ sinh học có bảy năm thua lỗ liên tiếp tăng giá gần 11 lần chỉ vì có thông tin công ty này sở hữu thuốc chữa Covid-19 chưa được kiểm chứng. Còn tại Mỹ, cổ phiếu của Nikola Corporation, một công ty sản xuất xe tải năng lượng xanh đã tăng gấp đôi chỉ trong một phiên giao dịch ngày 8-6, dù chưa hề sản xuất được một chiếc xe nào. Lý do đơn giản là bởi công ty được đặt theo tên của nhà phát minh nổi tiếng Nikola Tesla, và được kỳ vọng sẽ trở thành một Tesla tiếp theo tại Phố Wall.

Hồi tháng 7, sau chuỗi tăng điểm liên tiếp của thị trường chứng khoán Trung Quốc, giới chức Bắc Kinh thậm chí đã phải có những động thái hạ nhiệt nhằm tránh nguy cơ bong bóng chứng khoán tái diễn như hồi năm 2015. Động thái này diễn ra trong bối cảnh sự hưng phấn của các nhà đầu tư nhỏ lẻ đã nổi lên khắp mọi nơi: khối lượng giao dịch tăng vọt, nợ ký quỹ phình to với tốc độ nhanh nhất kể từ năm 2015, các nền tảng giao dịch trực tuyến bị quá tải.

Ông Jeffrey Halley, chuyên gia phân tích thị trường cao cấp tại Oanda Asia Pacific Pte, chia sẻ: “Thị trường tài chính có thể rất khắc nghiệt, nhưng những nhà đầu tư nhỏ lẻ mới gia nhập thị trường trong bốn tháng trở lại đây vẫn chưa được hướng dẫn về rủi ro. Đà tăng giá càng kéo dài thì hiện thực mà họ phải đối mặt sau này sẽ càng nghiệt ngã hơn”.

(Nguồn: WSJ, CNBC, Bloomberg, Forbes, Jakarta Post, Caixin Global)