Nhân vật Tam Muội (trái) và Tiểu Văn trong phim Nhân sinh đại sự - Ảnh: N.F.

Phim lấy mốc thời gian trước khi thế giới biết đến khái niệm "COVID". Khi công chiếu chính thức, phim đạt doanh thu phòng vé đáng nể ở Trung Quốc dù đề tài sống - chết không quá mới mẻ.

Xung đột thế hệ và giá trị

Phim bắt đầu bằng một cái chết. Sinh lão bệnh tử là quy luật. Vả lại, cụ bà trong phim đã ra đi bình yên trong giấc ngủ. Đây cũng là lúc Mạc Tam Muội (Chu Nhất Long đóng), điều hành một dịch vụ tang lễ nhỏ, được triệu đến để lo hậu sự. Một tang gia cập rập, vội vã vì gia đình người con trai bận bay sớm để không bỏ lỡ một cơ hội phát triển cho con của họ. Vội vã đến nỗi bỏ rơi cô cháu gái Tiểu Văn vốn không cha không mẹ, từ nhỏ chỉ sống với bà ngoại.

Đứa trẻ Tiểu Văn chưa biết đến chuyện "đại sự đời người". Cô bé ngăn cản Tam Muội khâm liệm cho bà, khóc lóc không nghĩ bà đã chết (hay không chấp nhận bà đã chết?). Mối quan hệ thù địch giữa Tam Muội và Tiểu Văn dần được xoa dịu khi bé buộc phải ở với ông chủ dịch vụ mai táng này, do gia đình người cậu không thể đem bé đi cùng. Về sau, nhóm của Tam Muội đứng ra nhận Tiểu Văn làm con nuôi hợp pháp.

Toàn bộ những tình tiết đó diễn ra chóng vánh, trơn tru đến nỗi nhiều khán giả sẽ bỏ qua một bi kịch hiển hiện. Đó là người cậu, máu mủ duy nhất của Tiểu Văn, đã giao cô cháu ruột đi làm con nuôi cho một người có quá khứ bất hảo mà ông ta chỉ mới gặp chớp nhoáng. Và chuyện này diễn ra giữa thế kỷ hai mươi mốt, trong lòng một thành phố cụ thể là Vũ Hán.

Dường như đạo diễn Lưu muốn phản ánh tình trạng của thời hiện đại, khi mà những giá trị, tập quán cũ bị xem nhẹ, bị đe dọa biến đổi thậm chí biến mất, kể cả chuyện hậu sự vốn rất quan trọng trong văn hóa Á Đông. Rộng hơn, nó là sự xung đột giữa hai thế hệ, hai quan niệm về giá trị của đời người, của sống chết, tiếp nối.

Tam Muội kế thừa nhà tang lễ từ người cha đau yếu. Người cha không tin tưởng Tam Muội vì quá khứ lầm lỗi của anh, lẫn cuộc sống hiện tại lông bông. Nhiều lần, ông nổi nóng và không muốn con trai theo đuổi nghề của mình. Sự bất định của Tam Muội kết thúc kể từ ngày có Tiểu Văn trong đời. Anh cố gắng kiếm tiền, chí thú làm ăn. Cùng hai người bạn, Tam Muội nuôi dạy đứa trẻ mồ côi giữa cái không gian lưỡng âm lưỡng dương của nhà làm nghề mai táng.

"Đời người không còn gì lớn lao hơn chết"

Sự tồn tại - chi li hơn là tồn tại qua ngày - trở thành quan trọng đến mức con người gần như quên trả lời câu hỏi căn cốt: Vì sao ta sống? Ý nghĩa của sự sống? Hỏi thì dễ, mấy ai trả lời được. Phải chăng, chúng ta chỉ đang sống để đợi chờ cái chết? Phải chăng "Đời người không còn gì lớn lao hơn chết" như một câu thoại trong phim?

Ngay cảnh đầu tiên, nhân vật Tam Muội bước vào con hẻm chật chội, luồn lách qua mấy vòng hoa tang đặt bên tường, mồi thuốc bằng tờ vàng mã người ta đang đốt. Dân cư chen chúc nhau, trẻ con đùa nghịch, người lớn chơi mạt chược. Ở cuối hẻm là ngôi nhà mà ở đó, bà ngoại Tiểu Văn nằm chết. Xung quanh sự chết, sự sống vẫn đang diễn ra, và không vì sự chết mà dừng lại.

Phim có rất nhiều cái chết. Chết cô quạnh, chết bình yên, chết đau đớn, chết trẻ, chết già... Không thể nói cái chết nào bi kịch hơn cái chết nào. Nhưng giữa vô vàn sự chết, sự sống vẫn tiếp tục sinh sôi, và trong sự sống ấy, tình yêu cũng nảy nở. Thứ tình yêu giữa con người với con người, cố kết với nhau bằng mất mát, chia ly, và hòa hợp.

Dù có cái tên nghe rất nghiêm trọng, Nhân sinh đại sự được kể bằng giọng bình thản, không cố gây sốc, tình tiết dễ đoán. Nhưng cũng không thiếu những điều khiến ta chiêm nghiệm.

Tên nhân vật là Tam Muội, ngọn lửa được xem là "chân hỏa". Tiểu Văn xuất hiện đầu phim với vẻ ngoài na ná Hồng Hài Nhi, nhân vật trong Tây Du Ký có thể phun lửa tam muội đến Tôn Ngộ Không còn phải sợ. Về sau Hồng Hài Nhi được Quan Âm đại sĩ cảm hóa. Còn trong phim, chính tấm lòng yêu thương của Tiểu Văn và Tam Muội khiến cả hai "cảm hóa" nhau. Vậy đó, các nhân vật gắn bó với nhau trong một mối dây ràng buộc vô hình. Trong phim, đầy những chi tiết - sợi chỉ mảnh vá các cá nhân sứt sẹo lại cùng nhau để học yêu thương, học nhận ra đại sự của đời người là gì.

Việt Nam, Liên hoan phim Busan và 'bộ phim nhỏ từ nền điện ảnh chưa lớn'

TTO - Đạo diễn Marcus Mạnh Cường Vũ không nuối tiếc khi 'Memento Mori: Đất' không đoạt giải lớn ở Liên hoan phim Busan 2022. Với anh, hành trình của 'bộ phim nhỏ từ nền điện ảnh chưa tiếng tăm' đã là món quà.