Bộ Tài chính vừa báo cáo giải trình ý kiến thảo luận tại tổ ngày 22/10 của các đại biểu Quốc hội về ngân sách 2022, dự toán năm 2023.

Nhiều ý kiến cho rằng, thu ngân sách 2022 ước vượt khá lớn, khoảng 202.400 tỷ đồng, tương đương hơn 14% so với dự toán, cho thấy việc dự báo chưa sát thực tế. Các đại biểu cũng đề nghị đánh giá khả năng thu ngân sách, khi nhiều khoản còn dư địa tăng thêm như dầu thô, xuất nhập khẩu...

Bộ Tài chính giải trình rằng, dự toán thu ngân sách 2022 được thực hiện trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp nên Chính phủ chỉ trình Quốc hội tăng 3,4% so với thực hiện thu năm 2021.

Kết quả thu 9 tháng tích cực, đạt 94% dự toán, song theo cơ quan này, thực tế những tháng gần đây kinh tế đã diễn biến nhanh theo chiều hướng không tốt, cùng một số biến động trên thị trường tài chính - ngân hàng, khiến sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp khó khăn. Số thu một số ngành, lĩnh vực đang giảm dần từ tháng 7 trở đi.

Bộ này dẫn chứng, mức thu bình quân 7 tháng đầu năm đạt hơn 11% dự toán một tháng, nhưng sang tháng 8 chỉ đạt 9,2% và tháng 9 mức thu giảm gần 50%, chỉ đạt 6,7% dự toán. Trong đó, thu nội địa (không gồm tiền sử dụng đất) bình quân 5 tháng đầu năm đạt 11% dự toán một tháng, khoảng 114.000 tỷ đồng, nhưng từ tháng 6 đến nay mức này dưới 6%.

Hai khoản thu đóng góp nhiều cho ngân sách là dầu thô, xuất nhập khẩu cũng đang có dấu hiệu chững lại, theo Bộ Tài chính.

Chẳng hạn, khoản thu từ dầu thô ước năm nay vượt 39.800 tỷ đồng so với dự toán, song số này hiện cũng chững lại do giá dầu thô hiện giảm nhiều so với mức đỉnh, và dự báo có thể ở mức thấp từ nay đến cuối năm.

Giá trị tính thuế xuất nhập khẩu tăng nên khoản thu từ thuế này nhiều hơn gần 15% cùng kỳ năm ngoái, đạt 328.832 tỷ đồng. Nhưng số thu thuế này cũng trong xu hướng giảm, như quý III giảm 7,8% so với quý I và 13,5% so với quý II.

Lý do theo Bộ Tài chính là sản xuất kinh doanh của một số lĩnh vực khó khăn, kim ngạch xuất - nhập khẩu giảm. Trong quý IV, ngành thuế còn phải hoàn khoảng 4.000 tỷ đồng thuế nhập khẩu cho các doanh nghiệp nhập linh kiện ôtô và xuất nhập khẩu tại chỗ khi xuất khẩu sản phẩm theo Nghị định 101/2021 và Nghị định 18/2021.

"Tình hình quốc tế, trong nước có biến động nhanh, vượt xa dự báo nên đánh giá thu ngân sách 2022 làm cơ sở xây dựng, điều hành chính sách tài khoá và dự toán 2023 như Chính phủ báo cáo là phù hợp", Bộ Tài chính nhận xét.

Cơ quan này khẳng định, Chính phủ sẽ phấn đấu thu đạt mức cao hơn thông qua loạt biện pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, mở rộng thị trường, tăng quản lý và chống thất thu...

Một số ý kiến thảo luận tại tổ cho rằng, thu ngân sách tăng nhưng cơ cấu tăng này chưa bền vững, tỷ trọng thu từ đất còn lớn. Bộ Tài chính giải trình, 2-3 năm qua tỷ trọng các khoản thu nhà đất trong tổng thu ngân sách tăng, bình quân khoảng 14%. Song mức tăng này chủ yếu do tổng thu ngân sách giảm, còn thực tế tốc độ tăng các khoản thu từ đất bình quân 3 năm (2020-2022) ở mức 6,3% một năm.

Tuy nhiên, nợ thuế lại đang có xu hướng tăng khi tới cuối tháng 9 có khoảng 126.500 tỷ đồng, tăng 8% so với cùng kỳ 2021. Trong đó, nợ có khả năng thu là 60.000 tỷ đồng, tăng 0,2% so với cùng kỳ 2021; tiền chậm nộp 22.900 tỷ đồng (18%) và nợ thuế không có khả năng thu hồi 25.500 tỷ đồng (20%).

Thừa nhận nợ thuế đang tăng lên, nhưng Bộ Tài chính cho rằng vẫn có điểm tích cực, khi số nợ có khả năng thu hồi so với tổng nợ thuế đã giảm, từ mức 66% năm 2016 về còn 47,6% vào cuối 2019 và tăng không đáng kể trong 9 tháng đầu năm 2022. Các khoản nợ liên quan tới đất là 18.700 tỷ đồng, giảm 17,5% so với cùng kỳ 2021.

Bộ Tài chính cho biết, Chính phủ đã chỉ đạo tăng giải pháp để thu hồi nợ đọng thuế, như công khai các doanh nghiệp nợ thuế lớn, cưỡng chế hoá đơn, tài khoản... Luỹ kế tới cuối tháng 9, thu hồi nợ thuế đạt 25.600 tỷ đồng, khoảng 61% kế hoạch.

Ngoài ra, việc xử lý khoản tiền chậm nộp phát sinh (tính 0,03% một ngày với khoản thuế chậm nộp), theo Bộ này, giúp số nợ thuế "thực chất hơn". 9 tháng đầu năm, cơ quan thuế xử lý được 2.400 tỷ đồng và luỹ kế đến cuối tháng 9 đạt 34.800 tỷ đồng (khoanh nợ tiền thuế 28.200 tỷ; xoá nợ tiền phạt chậm nộp, tiền chậm nộp 6.600 tỷ).

Về dự toán ngân sách 2023, Chính phủ trình Quốc hội thu hơn 1,62 triệu tỷ đồng. Trong đó, thu nội địa hơn 1,33 triệu tỷ (82,3% tổng thu ngân sách); thu dầu thô là 42.000 tỷ đồng (2,6%); thu cân đối xuất nhập khẩu 239.000 tỷ đồng (14,7%) và thu viện trợ 5.500 tỷ đồng.

Thảo luận ở tổ, các đại biểu đề nghị xây dựng sát hơn với thực tế dự toán thu dầu thô. Về ý kiến này, Bộ Tài chính cho biết năm sau, giá dầu thô được xây dựng theo 3 kịch bản, 70 USD, 75 USD và 80 USD một thùng.

Dự toán thu ngân sách năm nay được xây dựng thận trọng trên cơ sở kịch bản giá dầu thấp, 70 USD một thùng. Việc này nhằm chủ động trong điều hành ngân sách trung ương và địa phương trong bối cảnh thế giới, khu vực diễn biến khó lường, tiềm ẩn nguy cơ suy thoái và năm 2023 là năm tính lại tỷ lệ điều tiết.

"Nếu dự toán giá dầu năm 2023 ở mức cao để tính thu ngân sách, tỷ lệ điều tiết khi kinh tế thế giới ổn định, giá dầu giảm sẽ khó khăn cho các địa phương trong cả kỳ ổn định ngân sách", Bộ Tài chính lập luận.

Anh Minh