Kế hoạch mở cửa ngành du lịch của Việt Nam không tham vọng như các quốc gia láng giềng, nhưng bước đầu cũng đem lại tác động không nhỏ lên nền kinh tế, đặc biệt là thị trường lao động đang lao đao và thặng dư tài khoản vãng lai đang bị thu hẹp, theo Báo cáo Vietnam At A Glance của HSBC.

Kế hoạch hồi sinh ngành du lịch Việt là chặng đường dài phụ thuộc vào nhiều yếu tố, mà khách Trung Quốc sẽ là dấu hỏi lớn khi đối tượng này từng góp tới 1/3 số khách du lịch đến Việt Nam.

Du lịch Việt thuở "ngày xưa tươi sáng" tăng trưởng nhờ động lực nào?

Hãy nhớ lại những tháng ngày tươi sáng trước đại dịch khi đi lại còn dễ dàng khi chỉ cần nhảy lên một chuyến bay và không phải lo về cách ly. Ngành du lịch Việt Nam tăng trưởng vượt bậc trong nhiều năm gần đây nhờ nỗ lực cởi mở trong chính sách cấp thị thực của chính phủ. Lượng khách du lịch tới Việt Nam đã tăng kỷ lục lên đến trên 18 triệu lượt vào năm 2019, mang đến nguồn thu 33 tỷ USD, tương đương 12,5% GDP.

Gần 80% khách du lịch đến từ châu Á, trong đó hai thị trường lớn là Trung Quốc và Hàn Quốc chiếm 56%. Cụ thể, chỉ riêng khách Trung Quốc đã chiếm tỷ lệ lớn nhất tương đương với 1/3 tổng lượt khách đến Việt Nam, tương đương với Thái Lan và vượt xa các quốc gia láng giềng trong khu vực vốn chỉ ở mức 15-20%.

Là ngành "đứng mũi chịu sào" trong đại dịch COVID-19, hoạt động du lịch đã gần như dừng hẳn. Việt Nam chỉ đón 3,8 triệu lượt khách vào năm 2020 và tổng lượng khách đến thời điểm hiện tại của năm 2021 còn chưa bằng 1% của năm 2019. Do thiếu vắng sự hiện diện của khách quốc tế nên các dịch vụ liên quan, đặc biệt là lưu trú, vận tải và ăn uống, đã không thể phục hồi đúng nghĩa.

Du lịch nội địa đã gồng gánh ít nhiều trong những giai đoạn Việt Nam kiểm soát tốt tình hình lây lan của dịch bệnh nhưng rồi cũng chịu cảnh gián đoạn đột ngột khi đợt bùng dịch chủng Delta xuất hiện cuối quý 2. Không quá ngạc nhiên khi thị trường lao động trở nên lao đao. Khoảng 10% lực lượng lao động của Việt Nam tập trung trong lĩnh vực dịch vụ lưu trú, vận tải và giải trí - đều là những ngành liên quan mật thiết đến du lịch.

Thêm nữa, thặng dư tài khoản vãng lai của Việt Nam đang dần thu hẹp. HSBC cho rằng năm 2021, khả năng cao tài khoản vãng lai sẽ bị thâm hụt nhẹ ở mức 1,1% GDP. Tác động sẽ hiện hữu rõ nét hơn trong năm 2022 khi đồng VND bị suy yếu thêm.

Việt Nam đang ‘rã đông’ ngành du lịch thế nào so với các đối thủ trong khu vực?

Singapore là quốc gia đầu tiên có động thái xoa dịu ngành du lịch khi áp dụng Thẻ thông hành hàng không với Trung Quốc đại lục hồi cuối năm 2020. Thái Lan áp dụng chương trình mở cửa thí điểm Phuket Sandbox và Samui+ từ tháng 7/2021.

Việt Nam đã không đi theo lộ trình của Thái Lan là mở cửa toàn bộ đất nước với 63 quốc gia có nguy cơ thấp từ 1/11. Trái lại, sẽ chỉ mở cửa 5 địa điểm thu hút du lịch là đảo Phú Quốc, Đà Nẵng, Quảng Nam (nơi có phố cổ Hội An), Khánh Hòa (có thành phố biển Nha Trang) và Quảng Ninh (có Vịnh Hạ Long) từ tháng 11. Đây là một phần trong kế hoạch hồi sinh ngành du lịch của Việt Nam.

Trong đó, Phú Quốc được chọn làm nơi thí điểm mở cửa từ 20/11 đón du khách đã tiêm phòng đầy đủ thông qua các chuyến bay thuê bao chuyến (charter flight). Trong năm 2019, hòn đảo này đã từng thu hút 670.000 khách du lịch mang lại nguồn thu 18 tỷ USD. Straits Times đưa tin, giai đoạn tháng 12/2021 đến tháng 3/2022, Phú Quốc dự kiến sẽ đón 5.000 lượt khách.

3 đề xuất cho du lịch Việt đón bình thường mới!

Mặc dù Việt Nam đang từng bước tiến tới mục tiêu mở cửa trở lại cho thấy dấu hiệu đáng mừng, tuy nhiên, nhiều tình huống khó lường thường xảy ra trong giai đoạn dịch bệnh và để hồi sinh thành công ngành du lịch phụ thuộc vào nhiều yếu tố, theo HSBC.

Yếu tố đầu tiên cần cân nhắc là những yêu cầu về nhập cảnh. Điều này đồng nghĩa không chỉ cần xem xét nới lỏng hạn chế biên giới ở phía Việt Nam mà những kiểm soát biên giới của các quốc gia khác cũng quan trọng không kém. Ví dụ, việc thiếu vắng khách du lịch Trung Quốc đến Việt Nam cho thấy kỳ vọng tăng trưởng ngắn hạn sẽ còn hạn chế vì Trung Quốc đại lục vẫn siết chặt các biện pháp kiểm soát biên giới với yêu cầu cách ly 14 ngày tại khách sạn, cộng thêm một số ngày tự cách ly/theo dõi sức khỏe tại nhà tùy từng địa phương.

Trong khi đó, tình hình diễn biến dịch bệnh cũng vô cùng quan trọng. Mặc dù số ca nhiễm mới trong ngày của Việt Nam đã giảm đáng kể 70% so với đỉnh dịch 170.000 ca/ngày thời điểm giữa tháng 8, số ca nhiễm mới lại đang có dấu hiệu tăng trở lại. Mặc dù các ca mắc mới vẫn tập trung ở Đông Nam Bộ (như Đồng Nai, Bình Dương và TPHCM), khu vực không nằm trong chương trình thí điểm du lịch, những rủi ro dai dẳng do COVID-19 có thể tạo tâm lý e ngại cho cả khách du lịch lẫn chính quyền địa phương.

Bên cạnh lây nhiễm gia tăng, tỷ lệ tiêm phòng của Việt Nam còn thấp cũng là một điều cần lưu tâm. Tỷ lệ phủ vắc-xin của Việt Nam là 22%, còn khá chậm so với các nước láng giềng trong khu vực. Thực tế, Việt Nam đã tăng tốc tiến độ tiêm phòng từ quý 3, ưu tiên các điểm đến du lịch và cụm công nghiệp. Toàn bộ các điểm đến du lịch, ngoại trừ Quảng Nam và Đà Nẵng, đều đã tiêm phòng cho ít nhất 80% người dân. Dù vậy, Việt Nam cần tính toán kỹ phương án hỗ trợ đi lại giữa các địa phương này cũng như trên cả nước trong khi vẫn phải hạn chế rủi ro tiềm tàng do virus.

Thêm nữa, Việt Nam cũng cần nỗ lực nối lại các chuyến bay quốc tế để thúc đẩy du lịch. Kể từ đầu mùa dịch, nhiều chuyến bay đã bị hủy và ngay cả khi các quy định giãn cách gần đây cũng dần được gỡ bỏ thì ngành hàng không vẫn phải mất một thời gian nữa mới lấy lại phong độ như thời trước đại dịch. Tuần trước nữa, TPHCM đã đón 32 chuyến bay từ Trung Quốc và 21 chuyến từ Hàn Quốc, cũng chỉ bằng 20% của tháng 12/2019.

Mặc dù vậy, trong cái rủi vẫn có cái may đó là Việt Nam đã nhanh chóng chấp nhận "giấy chứng nhận vắc-xin" của 72 nước và phát triển đường bay mới để thu hút nguồn khách du lịch mới. Từ tháng 11, Vietnam Airlines bắt đầu khai thác đường bay thẳng thương mại thường lệ đến Mỹ, trong khi Bamboo Airways sẽ đưa vào khai thác các chuyến bay thẳng tới Anh từ tháng 1/2022. Bộ Giao thông Vận tải cũng đang lên kế hoạch mở lại các đường bay quốc tế.

Bảo Bảo