Củ ấu còn có tên gọi khác là củ sừng trâu được trồng ở ao hồ hay miền sông nước Việt Nam. Những địa phương trồng nhiều ấu là Thái Bình, Hải Phòng, Thanh Hóa, Phú Thọ, các tỉnh miền Tây. Ấu gồm 3 loại, ấu trụi (có 2 sừng tù) chủ yếu trồng ở Hải Phòng, ấu gai (2 sừng nhọn) trồng nhiều ở Thái Bình và ấu sừng trâu trồng ở Phú Thọ.

Gọi là củ ấu nhưng thực chất đây là một loại quả bởi nó phát triển dưới nước, lúc quả già chín thì rụng xuống bùn nên được gọi là củ.

Nhiều khu vực củ ấu được trồng trong ao đầm để phát triển kinh tế nông thôn nên ấu ngày càng được nhiều người biết tới, nhất là thế hệ 7X, 8X. Mùa ấu bắt đầu từ cuối tháng 9 âm tới khoảng tháng 1 âm là hết. Củ ấu có vị ngọt bùi, hầu như ai ăn cũng đều thích mê.

Những ngày đầu đông này, dạo quanh chợ mạng sẽ thấy ấu được rao bán khá nhiều. Chị Thanh, một đầu mối buôn ấu ở Hưng Hà, Thái Bình cho biết: "Ấu vào mùa vị thơm bùi, ngọt ngon. Người nào có thời gian rảnh rỗi thì mua củ ấu còn sống về luộc chín, người bận rộn thì mua củ ấu đã được luộc sẵn về ăn. Luộc củ ấu cũng như luộc khoai, luộc sắn, phải biết cách luộc thì củ ấu ăn mới ngon ngọt và bở. Nếu luộc không kĩ khi ăn sẽ bị sượng, luộc kĩ quá thì bị nhão, khi ăn sẽ nhạt nhẽo và mất hết vị ngọt thơm của ấu.

Trung bình một ngày nhà mình xuất đi khoảng 5 tạ ấu sống với 2 tạ ấu chín. Ấu chín chủ yếu mình bán ở chợ gần còn ở các thành phố lớn, khách lấy sỉ họ sẽ tự luộc để bán cho khách lẻ. Giá ấu bán sỉ của nhà mình là 15kg/kg, ấu luộc rồi tăng thêm 1k/kg".

Chị Hòa, chủ cửa hàng bán hoa củ quả online ở Hà Đông kể: "Mình bắt đầu bán củ ấu từ năm ngoái. Nhà mình chủ yếu nhập ấu từ Thái Bình, Hải Phòng. Củ ấu màu đen, nhìn gai góc, nhiều người thành phố chưa biết tới chứ những ai ở nông thôn thì hầu như đều nhận ra.

Trung bình 1 ngày mình bán trên dưới 3 tạ ấu. Khách đã ăn quen đặt mua liên tục trong mùa, họ không chỉ mua ăn mà còn mua tặng bạn bè làm quà. Những người chưa biết tới loại củ này thì mua ăn thử. Giá nhà mình để công khai 25k/kg. Ấu mình đã rửa sạch sẽ, khách chỉ việc mang về luộc. Khách nào bận hoặc không biết luộc thì mình sẽ luộc giúp, giá tăng thêm 3k/kg. Nhiều hôm khách mua đông quá còn cháy hàng, không có ấu bán. Hầu như hôm nào mình cũng nhận đơn của khách từ sáng tới đêm muộn".

Chị Ngân ở Đống Đa, Hà Nội chia sẻ: "Mình quê Thái Bình, tuổi thơ bọn trẻ tụi mình ngày ấy có ấu ăn là thích lắm. Tới mùa ấu, hôm nào bà với mẹ đi chợ về cũng mua cho túi ấu làm quà. Củ ấu khá rắn, lúc ăn lấy răng cắn hoặc dao tách ấu làm đôi. Ruột ấu trắng tinh thơm bùi, ngọt ngậy làm bọn trẻ thích mê. Mình toàn gọi củ ấy là 'tuổi thơ dữ dội' ngày sống dưới quê.

Năm nay mùa ấu tới mình cũng mua 5 kg về luộc cho các con ăn rồi kể cho chúng nghe về tuổi thơ của mẹ".

Chị Vân ở Ba Đình lại kể: "Mình sinh ra lớn lên trên thành phố, không biết tới củ ấu này. Thấy người ta rao bán trên chợ mạng mới mua ấu luộc sẵn về ăn thử thì thấy khá thú vị, ngọt bùi và rất thơm. Lúc có thời gian ngồi thư thái thưởng thức ấu trong tiết trời se lạnh này rất hay".

Giang Nguyễn