Một buổi chiều tháng 7/2006, nhà sản xuất ôtô điện mới nổi khi đó - Tesla đã mời phóng viên đến một nhà chứa máy bay ở sân bay Santa Monica để giới thiệu chiếc roadster chạy pin. Đây là một chiếc xe hai chỗ ngồi, trị giá 100.000 USD mà một số chuyên gia hy vọng sẽ thành công.
Thời điểm đó, CEO Martin Eberhard, người am hiểu về công nghệ của Tesla, đã tuyên bố rằng sự khéo léo của Thung lũng Silicon sẽ dạy cho những gã khổng lồ của Detroit - nơi vốn được xem là trung tâm sản xuất xe hơi tại Mỹ- cách tạo ra những chiếc ôtô hấp dẫn, không phát khí thải.
Chiếc xe đầu tiên của Tesla với 7.000 viên pin lithium-ion dựa trên nguyên mẫu của chiếc xe thể thao Lotus Elise. Theo CEO này, Tesla sẽ sớm ra mắt những chiếc sedan giá rẻ hơn sau mẫu xe này. Đến nay, tầm nhìn của Eberhard đặt ra đã thành hiện thực, nhưng Tesla không còn do ông ấy dẫn dắt và ông cũng không có cơ hội trở thành một trong những người giàu nhất hành tinh.
Mới đây, Tesla đã trở thành nhà sản xuất ôtô đầu tiên trên thế giới gia nhập câu lạc bộ vốn hóa nghìn tỷ USD. Thay thế CEO đã giới thiệu Tesla với báo chí 15 năm trước nay là Elon Musk. Là nhà đầu tư sớm nhất, đồng sáng lập Tesla, Musk cũng có mặt tại sự kiện ra mắt ngày hôm đó, nhưng vai trò mờ nhạt hơn Eberhard. Musk chủ yếu chỉ nói về sự cần thiết phải giảm số lượng ôtô chạy xăng càng nhanh càng tốt. Đến năm 2008, Musk mới chính thức thành CEO Tesla.
Martin Eberhard (trái) và Marc Tarpenning. Ảnh: CNBC
Năm 2003, Eberhard và Marc Tarpenning thành lập Tesla, tên hãng xe này được đặt theo nhà khoa học sáng tạo và điên rồ nhất trong lịch sử Nikola Tesla. Cả hai là những người đầu tiên tuyên bố quyền sở hữu thương hiệu này. Tuy nhiên, không ai trong số hai nhà sáng lập này giữ lại đủ cổ phiếu Tesla để trở thành tỷ phú. Trong khi đó, theo thống kê của Forbes hiện tại, Elon Musk là người giàu nhất thế giới với khối tài sản 286 tỷ USD.
Trong một cuộc phỏng vấn, Eberhard cho biết ông vẫn giữ một cổ phần "tương đối nhỏ" của Tesla, nhưng không tiết lộ cụ thể. "Tôi đã bán một lượng lớn cổ phiếu này cách đây khá lâu. Mọi người nghĩ rằng tôi là triệu phú khi sáng lập Tesla, nhưng không phải thế", người đàn ông 61 tuổi chia sẻ. Ông cũng nói rằng nếu mình và Tarpenning có nhiều tiền hơn từ việc bán sách điện tử Rocket eBook, thì họ đã không cần phải nhận vốn đầu tư ban đầu của Musk.
Chính nguồn vốn ban đầu của Musk - số tiền thu về sau khi bán PayPal - rót vào Tesla đã hiện thực hóa những kế hoạch của Eberhard và Tarpenning. Musk cũng tăng quyền sở hữu tại Tesla bằng cách đều đặn mua cổ phiếu hãng xe này trong 9 vòng gọi vốn trước khi IPO năm 2010. Điều này cũng khiến cổ phần của Eberhard và Tarpenning dần bị pha loãng. Đến nay, sở hữu của Musk tại Tesla vẫn tiếp tục tăng lên khi ông nhận cổ phiếu thưởng hằng quý, trị giá hàng tỷ USD.
Ở chiều ngược lại, Eberhard đã bán phần lớn cổ phần của mình sau khi bị đẩy khỏi Tesla vào năm 2007. Ông đã kiện Musk vào năm 2009 vì bị lật đỏ và vu khống. Sau đó, việc vụ này được dàn xếp với những điều khoản không được tiết lộ.
"Khi tôi bị đuổi khỏi Tesla, tôi thực sự không có tiền. Hơn nữa, tôi cũng không có việc làm mới trong một năm bởi thỏa thuận hạn chế về sở hữu trí tuệ với Tesla. Tôi cũng không tham gia bất kỳ vòng đầu tư nào sau khi rời đi", Eberhard chia sẻ.
Còn gần đây, Tarpenning cho biết vẫn sở hữu cổ phiếu Tesla, nhưng không có tên trong danh sách cổ đông lớn của hãng xe điện này. Ông đang làm đối tác của Spero Ventures, công ty đầu tư mạo hiểm ở Thung lũng Silicon.
Ian Wright, người rời Tesla ngay từ năm 2004. Ảnh: AP
Ngoài Eberhard, Tarpenning, Musk, Tesla còn 2 nhà sáng lập là JB Straubel và Ian Wright. Tuy nhiên, cũng chỉ Straubel có khả năng là tỷ phú với số cổ phần sở hữu tại Tesla. Trong trường hợp vẫn giữ lại cổ phiếu sau khi rời Tesla năm 2019, Straubel có thể sở hữu khối tài sản khoảng 1,3 tỷ USD. Ông hiện là đồng sáng lập, giám đốc hãng pin tái chế Redwood Materials. Straubel từ chối trả lời Forbes về việc sở hữu cổ phiếu Tesla.
Còn Wright, người gia nhập chỉ sau vài tháng Tesla thành lập đã rời Tesla năm 2004 để bắt đầu với một hãng xe điện mới. Ông đã bán hết cổ phiếu Tesla vài năm trước. "Tôi không còn cổ phiếu Tesla nào. Tất nhiên tôi cũng không thể nghĩ đến viễn cảnh vốn hóa 1.000 tỷ USD", Wright khẳng định.
Elon Musk và nhà đồng sáng lập Tesla JB Straubel. Ảnh: Bloomberg
Không giúp 3 nhà sáng lập thành tỷ phú, nhưng sự thành công của Tesla lại giúp các nhà đầu tư, thành viên HĐQT giàu lên, trong đó có Larry Ellison - Chủ tịch của hãng công nghệ Oracle.
Lúc ban đầu, Tesla bị hỗn loạn về chiến lược. Điều này khiến nhà sáng lập duy nhất lên nắm quyền kiểm soát. "Các hãng công nghệ tạo ra nhiều tỷ phú, nhưng tình trạng ở Apple cũng giống Tesla", David Hsu, giáo sư quản lý tại Trường Wharton của Đại học Pennsylvania nói.
Cổ phần tại Apple của đồng sáng lập Steve Jobs trị giá khoảng 2 tỷ USD lúc vào năm 2011, còn của đồng sáng lập Steve Wozniak ước chỉ khoảng 100 triệu USD. Nhà sáng lập còn lại, ít được biết đến hơn - Ronald Wayne đã bán hết cổ phần của mình tại Apple ngay từ sớm với giá chỉ 800 USD. Theo Hsu, thành quả của Musk hôm nay chỉ đơn giản đến từ một vụ cá cược sớm, đầy rủi ro vào Tesla.
Còn CEO đầu tiên của Tesla cho biết vui vì sự thành công hiện tại của công ty dù không được hưởng nhiều lợi ích từ sự đi lên chóng mặt của cổ phiếu này. "Tôi cực kỳ hạnh phúc khi chứng kiến cuộc cách mạng xe điện mà chúng tôi khởi xướng thành công", Eberhard nói.
Tú Anh (theo Forbes)