Các nhà khoa học ở Nam Phi ngày hôm qua cho biết họ đã phát hiện một biến thể virus SARS-CoV-2 mới có số lượng đột biến lớn nhất kể từ trước đến nay. Được đặt tên theo danh pháp Pango là B.1.1.529, biến thể này có tổng cộng hơn 50 đột biến so với virus SARS-CoV-2 ban đầu.
Điều đáng lo ngại hơn là phân bổ của các đột biến: B.1.1.529 có 32 đột biến tập trung trên gai protein, là vỏ bên ngoài virus giúp nó lây nhiễm tế bào người. Hơn 10 đột biến nằm trên miền liên kết thụ thể (RBD), nghĩa là mũi nhọn của gai protein, thứ trực tiếp giúp virus gắn kết với tế bào phổi.
Một biến thể COVID-19 mới dày đặc các đột biến trên gai protein vừa được phát hiện ở Nam Phi.
Trong so sánh, biến thể lo ngại nhất từ trước đến nay là Delta chỉ có 2 đột biến dạng này trên mũi gai RBD. Các nhà khoa học Nam Phi nghi ngờ biến thể mới này phải chịu trách nhiệm cho số ca mắc COVID-19 tăng đột biến ở nước này, cụ thể là gấp 10 lần chỉ trong một tháng.
Tổ thức Y tế Thế giới (WHO) đang có một cuộc họp khẩn để đánh giá biến thể B.1.1.529. Nếu được xếp vào danh sách các biến thể đáng lo ngại, hiện bao gồm Alpha, Beta, Gamma và Delta, biến thể B.1.1.529 cũng sẽ nhận được một cái tên theo bảng chữ cái Hy Lạp (dự kiến sẽ là Nu).
Dưới đây là 5 điều quan trọng chúng ta biết về biến thể COVID-19 mới ở Nam Phi cho tới thời điểm này :
1. Nguồn gốc của biến thể B.1.1.529
Mặc dù chúng ta khó có thể biết chính xác biến thể mới ở Nam Phi đã bắt nguồn từ đâu và có được các đột biến mới như thế nào, nhưng hiện các nhà khoa học có một giả thuyết. Francois Balloux, Giám đốc Viện Di truyền Đại học College London cho biết B.1.1.529 có khả năng đã tiến hóa trong cơ thể của một bệnh nhân có hệ miễn dịch bị suy giảm do nhiễm HIV/AIDS và chưa được điều trị.
Một người dân Nam Phi được tiêm chủng COVID-19.
Nam Phi hiện có 8,2 triệu người nhiễm HIV, con số cao nhất thể giới. Và họ đã từng ghi nhận biến thể Beta cũng xuất phát từ một bệnh nhân HIV vào năm ngoái.
Trong cơ thể của một người nhiễm HIV/AIDS, hệ miễn dịch của họ rất yếu và đó là điều kiện cho phép virus SARS-CoV-2 tồn tại dai dẳng. Càng tồn tại lâu, virus này càng tích lũy được nhiều đột biến thông qua mỗi vòng đời của chúng.
Đó có thể là cách mà B.1.1.529 được sinh ra, trong người một bệnh nhân HIV duy nhất.
2. Biến thể này nguy hiểm đến đâu?
Như đã nói, quá trình giải mã bộ gen của B.1.1.529 cho thấy nó tích lũy được một số lượng lớn đột biến. Các đột biến dường như đang giúp biến thể này lây lan nhanh hơn. Tulio de Oliveira, một nhà virus học tại Đại học Stellenbosch, Nam Phi cho biết :
"B.1.1.529 dường như lan truyền rất nhanh! Chỉ trong vòng chưa đầy hai tuần, nó đã thống trị được tất cả các ca nhiễm sau làn sóng Delta tàn phá Nam Phi trước đó".
Tỷ lệ giải trình tự gen virus SARS-CoV-2 trên bệnh nhân COVID-19 tại Nam Phi. Biến thể B.1.1.529 (màu xanh) đang gia tăng gần như thẳng đứng trên biểu đồ.
Bộ trưởng Y tế Nam Phi Joe Phaahla cũng xác nhận biến thể COVID-19 mới ở nước này phải chịu trách nhiệm cho làn sóng gia tăng theo cấp số nhân cá ca bệnh được báo cáo. Tính đến giữa tuần này, số ca nhiễm COVID-19 hàng ngày ở Nam Phi đã đạt ngưỡng 1.200 ca so với con số 106 ca hồi đầu tháng.
Tính đến thứ Năm, đã có gần 100 trường hợp nhiễm COVID-19 ở Nam Phi được giải trình tự gen và phát hiện ra B.1.1.529. Trong khi các nhà chức trách nghi ngờ biến thể này có thể chiếm tới 90% trong tổng số các ca nhiễm thực tế đã được xét nghiệm PCR.
Ngoài lây lan nhanh, số lượng lớn các đột biến của B.1.1.529 còn gây ra mối lo ngại về việc biến thể này có khả năng kháng vắc-xin, thuốc điều trị và thậm chí gây ra tỷ lệ tử vong cao hơn.
Sự gia tăng mạnh các ca nhiễm COVID-19 với biến thể B.1.1.529 ở Nam Phi.
Tuy nhiên, tất cả mới chỉ là suy đoán và các nhà khoa học sẽ cần thêm thời gian để tìm hiểu điều đó. Maria Van Kerkhove, trưởng nhóm kỹ thuật của WHO về COVID-19, cho biết:
"Khi bạn có quá nhiều đột biến trên virus, đó sẽ là một vấn đề đáng lo ngại. Các đột biến có thể tác động đến cách thức hoạt động của virus. Sẽ mất một vài tuần để chúng tôi hiểu được tác động của biến thể [B.1.1.529] này đối với bất kỳ loại vắc-xin tiềm năng nào".
Về đánh giá độc tính, có lẽ chúng ta sẽ phải chờ thêm một thời gian nữa để xem biến thể mới này có làm tăng tỷ lệ tử vong do COVID-19 ở Nam Phi hay không?
3. Biến thể B.1.1.529 đã lan tới các quốc gia nào?
Ngoài Nam Phi, biến thể B.1.1.529 đã được phát hiện ở nước láng giềng Botswana. Điều đặc biệt là nó đã lây nhiễm cả những người đã tiêm chủng. Tại Hong Kong, Trung tâm Bảo vệ Sức khỏe của đặc khu này cũng báo cáo 2 ca nhiễm biến thể mới B.1.1.529.
Họ cho biết biến thể này đã có mặt trên một người đàn ông bay đến Hong Kong từ Nam Phi vào ngày 11 tháng 11. Có khả năng, virus sau đó đã lây tiếp sang cho người đàn ông thứ hai ở phòng đối diện khách sạn mà ông này cư trú.
Bên ngoài khách sạn phát hiện ca nhiễm biến thể B.1.1.529 ở Hong Kong.
Israel ngày hôm nay cũng xác nhận trường hợp COVID-19 đầu tiên bị lây nhiễm bởi biến thể B.1.1.529. Đó là một khách du lịch trở về từ Châu Phi nhưng không phải Nam Phi.
Phản ứng với các thông tin này, Vương Quốc Anh đã đình chỉ các chuyến bay từ 6 quốc gia Châu Phi bao gồm Nam Phi, Botswana, Eswatini, Lesotho, Namibia và Zimbabwe. Singapore cũng đình chỉ các chuyến bay từ 6 quốc gia đó, cộng thêm Mozambique.
Australia ngày hôm nay cho biết họ cũng có thể có các động thái đóng cửa đường bay tương tự vì lo ngại biến thể B.1.1.529. Trong khi đó, Ấn Độ kêu gọi kiểm tra nghiêm ngặt các hành khách đến từ Nam Phi, Botswana và Hong Kong.
4. Phản ứng của WHO
Tổ chức Y tế Thế giới cho biết họ sẽ tổ chức một cuộc họp khẩn ngay ngày hôm nay để thảo luận về biến thể B.1.1.529. Đại diện của họ, bà Kerkhove cho biết nội dung trong buổi họp sẽ bàn về các phương pháp chẩn đoán, điều trị và khả năng kháng vắc-xin của biến thể COVID-19 mới này.
"Phân tích ban đầu cho thấy biến thể có một số lượng lớn các đột biến và cần phải được nghiên cứu thêm. Chúng tôi đang làm việc cùng nhau để hiểu ý nghĩa của những đột biến trên biến thể mới này là gì", bà Kerkhove nói.
WHO cũng sẽ xem xét phân loại B.1.1.529 là một biến thể đáng lo ngại, điều đó có nghĩa là nó sẽ có một cái tên theo bảng chữ cái Hy Lạp, có thể là "Nu".
5. Bình tĩnh ứng phó
Biến thể mới B.1.1.529 là một lời nhắc nhở cho chúng ta rằng đại dịch COVID-19 vẫn chưa kết thúc. Vì vậy, điều quan trọng là chúng ta cần phải duy trì tốt các biện pháp phòng ngừa như đeo khẩu trang, giữ khoảng cách, rửa tay, tránh tụ tập đông người và luôn theo dõi sức khỏe và khai báo y tế khi cần thiết.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh tiêm chủng vắc-xin cũng sẽ tạo được một lá chắn an toàn cho cộng đồng. Sự xuất hiện của các biến thể COVID-19 mới đã được các nhà khoa học dự báo từ trước. Vì vậy, điều quan trọng là chúng ta cần thực hiện đúng các chiến lược như đã định để đối phó với nó một cách bình tĩnh.
Tham khảo Forbes , Fortune , Bloomberg