Từ nhiều năm nay, Mukes Ambani đã nghiên cứu cách các gia đình tỷ phú, từ nhà Walton đến Kochs, truyền lại những gì họ gây dựng cho thế hệ sau. Gần đây, quá trình này càng được tăng tốc. Người giàu nhất châu Á đang lên kế hoạch cho giai đoạn sắp tới của đế chế kinh doanh trị giá 208 tỷ USD.
Bloomberg trích lời một nguồn tin thân cận cho biết tỷ phú 64 tuổi này nghiêng về kế hoạch chia cổ phần như gia đình Walton – thừa kế Walmart. Khung kế hoạch có thể sẽ được công bố trong thời gian tới. Ambani dự định chuyển tài sản của gia đình vào một cấu trúc tương tự quỹ. Quỹ này sẽ kiểm soát đế chế kinh doanh Reliance Industries.
Vợ ông – Nita cùng 3 con Akash, Anant, Isha sẽ được chia cổ phần trong thực thể mới và nằm trong hội đồng quản trị cùng một số người bạn của ông. Dù vậy, việc quản lý sẽ được ủy quyền cho người ngoài – những giám đốc chuyên nghiệp đã quen xử lý việc kinh doanh hàng ngày. Reliance hiện là công ty có ảnh hưởng lớn nhất Ấn Độ, với các ngành kinh doanh trải rộng từ dầu mỏ, hóa dầu đến viễn thông, thương mại điện tử và năng lượng xanh.
Nhà Ambani trong đám cưới Akash năm 2019. Ảnh: AFP
Ambani hiện sở hữu 94 tỷ USD. Ông vẫn đang cân nhắc các lựa chọn và chưa ra quyết định, nguồn tin trên cho biết.
Jan Boes – Giám đốc phụ trách Quản lý Tài sản Toàn cầu tại UBS cho biết các tỷ phú châu Á đang ngày càng nhận ra rủi ro của việc thừa kế, do bài học nhãn tiền từ nhiều gia đình giàu có khác. "Họ muốn tránh đi vào vết xe đổ. Trên hết là đại dịch đang hoành hành, nó khiến người ta phải suy nghĩ xem họ thực sự muốn gì", Boes nói.
Ambani chưa công khai bất kỳ kế hoạch nào liên quan đến việc rời các vị trí tại công ty. Tuy nhiên, hồi tháng 6, ông ra tín hiệu với các cổ đông rằng 3 người con sẽ đóng vai trò quan trọng tại Reliance. "Tôi không có chút nghi ngờ nào rằng thế hệ lãnh đạo kế tiếp tại Reliance, dẫn dắt bởi Isha, Akash và Anant, sẽ làm giàu thêm khối di sản quý báu này", ông nói.
Ambani được cho là đang học theo cách mà gia đình thừa kế Walmart chuyển giao quyền lực sau cái chết của nhà sáng lập Sam Walton năm 1992. Nhiều gia đình giàu có, như nhà Dumas thừa kế đế chế thời trang Hermes, hay nhà Johnson thừa kế S.C. Johnson & Son đều muốn đưa người nhà vào quản lý việc kinh doanh hàng ngày. Tuy nhiên, nhà Walton – gia đình giàu nhất thế giới – chỉ giữ quyền lực ở cấp độ hội đồng quản trị. Còn việc điều hành hàng ngày, họ thuê người ngoài suốt từ năm 1988.
Dù bị chỉ trích điều này sẽ khiến lợi ích của gia tộc được đặt lên trên cổ đông, nhà Walton lại rảnh rang để tập trung năng lượng vào các việc khác ngoài Walmart. Một số kinh doanh riêng, một số đầu tư hoặc làm từ thiện.
Sam Walton đã chuẩn bị cho kế hoạch này rất sớm, từ năm 1953 (gần 40 năm trước khi ông qua đời), bằng cách chuyển 80% công ty gia đình cho 4 người con - Alice, Rob, Jim và John. Việc này giúp giảm thuế thừa kế và giúp gia đình duy trì quyền lực kể cả khi công ty phát triển thành hãng bán lẻ lớn nhất thế giới. Nhà Walton hiện sở hữu 47% Walmart thông qua Walton Enterprises và các quỹ khác của gia đình, theo Bloomberg.
Ambani dĩ nhiên thích mô hình này, vì câu chuyện của chính bản thân ông. Mukesh Ambani là con trai của Dhirubhai Ambani - người sáng lập nên tập đoàn dệt may, điện, hóa dầu Reliance Industries năm 1973. Năm 2002, sau khi cha mất mà không có di chúc, hai anh em Mukesh và Anil Ambani bước vào cuộc tranh chấp quyền lực căng thẳng kéo dài vài năm. Ban đầu, cả hai khá hòa thuận. Mukesh làm chủ tịch, còn Anil làm phó chủ tịch.
Sau đó, mối quan hệ của họ nhanh chóng xuống cấp. Người này tin rằng người kia đã đưa ra quyết định mà không có sự tham khảo ý kiến đầy đủ từ mình. Mukesh từng bực dọc khi Anil công bố một dự án sản xuất điện mà không hỏi ý. Còn Anil tức giận khi Mukesh tái cấu trúc các công ty nắm giữ cổ phiếu của Reliance mà không thông qua ông.
Anil (trái) và Mukesh (phải) cùng cha Dhirubhai Ambani vào năm 1986. Ảnh: Magnum Photos
Trên hết, tranh chấp của họ xuất phát từ bản chất mối quan hệ. Mukesh cho rằng ông hiển nhiên là ông chủ, trong khi Anil coi mình là một đối tác bình đẳng.
Một loạt cuộc nội chiến nhà Ambani xảy ra sau đó. Anil từ chối ký vào báo cáo tài chính của Reliance, với lý do báo cáo phản ánh không đầy đủ tình hình. Có thời điểm, Bộ trưởng Tài chính Ấn Độ còn phải đề nghị hai anh em hàn gắn quan hệ. Cuối cùng, mẹ của họ - bà Kokilaben Ambani, phải ra tay. Tháng 6/2005, bà tuyên bố đã giải quyết một cách thân thiện vấn đề của hai người con và sẽ giữ vững, phát triển việc kinh doanh của gia đình.
Đế chế Reliance sau đó bị chia đôi. Mukesh sở hữu các doanh nghiệp lọc hóa dầu, phát triển chậm nhưng có lãi. Trong khi Anil nắm giữ các hoạt động có vẻ có tiềm năng lâu dài hơn - dịch vụ tài chính, sản xuất điện và viễn thông.
Là người đã trải qua sự việc này, Ambani chắc chắn không muốn lặp lại kịch bản trên với chính gia đình của mình.
Những người thừa kế của Ambani sẽ tiếp quản đế chế theo cách rất khác so với cha và chú mình. Trong 2 thập kỷ nắm quyền, Ambani đã cải tổ Reliance và mở rộng sang rất nhiều mảng kinh doanh.
Ông cũng tái cấu trúc việc kinh doanh để củng cố sự kiểm soát của gia đình, một nguồn tin thân cận với Ambani cho biết trên Bloomberg. Cổ phần của gia đình này trong Reliance đã tăng từ 47,27% năm 2019 lên 50,6% hiện tại.
Reliance sau này có thể trở thành công ty mẹ, với 3 mảng kinh doanh là năng lượng, bán lẻ và kỹ thuật số. Các công ty con này cũng sẽ được niêm yết độc lập trong tương lai, nguồn tin trên cho biết. 3 người con của Ambani và vợ Nita sẽ có cổ phần đều nhau trong công ty mẹ, giúp họ có quyền lực tương đương với các công ty niêm yết sau này.
Cơ chế này sẽ ngăn chặn các rủi ro về quyền lực có thể dẫn đến tranh chấp. Gia đình Ambani cũng có thể có nhiều tiếng nói hơn trong việc điều hành Reliance so với nhà Walton và Walmart.
"Tại các công ty Ấn Độ, cổ đông kiểm soát nắm quyền biểu quyết lớn, có thể dùng để chỉ định hoặc cách chức thành viên hội đồng quản trị khác", V. K. Unni – Giáo sư tại Viện Quản lý Calcutta Ấn Độ cho biết.
Rõ ràng các con của Ambani đã được chuẩn bị để tiếp quản các vai trò lớn hơn. Cặp song sinh Akash – Isha đóng vai trò quan trọng trong việc công ty chuyển sang bán lẻ và công nghệ, trong đó có thảo luận với Facebook, giúp Jio Platforms được Facebook rót 5,7 tỷ USD. Anant làm việc cho cả mảng hóa dầu và năng lượng tái tạo của Reliance.
"Điều Ambani đang làm khá hiếm hoi", Winnie Qian Peng – Giám đốc Tanoto về Doanh nghiệp Gia đình và Khởi nghiệp châu Á tại Đại học Khoa học – Kỹ thuật Hong Kong cho biết, "Thông thường các gia đình tài phiệt sẽ nắm quyền đến phút cuối. Ông ấy khá khôn ngoan vì đã học được từ sai lầm của gia đình trong quá khứ và không muốn lặp lại".
Hà Thu (theo Bloomberg)