Mô hình sản xuất tức thời (JIT) được khởi xướng bởi nhà sáng lập hãng xe nổi tiếng thế giới Toyota Motor – ông Kiichiro Toyoda, hiện đang chịu nhiều thách thức lớn chưa từng có trong ngành ô tô, theo nội dung bài đăng mới đây trên Nikkei.
Nói chung, mô hình này có nghĩa nhà quản lý tập trung vào loại bỏ tình trạng thừa thãi về hàng tồn kho, sản xuất dư thừa và tránh có những giờ lao động không cần thiết trong mỗi ngạch sản xuất. Một mạng lưới nhà cung cấp siêu hiệu quả mở rộng trên toàn cầu có thể xuất xưởng hàng triệu chiếc ô tô mỗi năm, trong mỗi chiếc có khoảng 30.000 phụ tùng lớn nhỏ các loại.
Mô hình này đã tồn tại trong ngành sản xuất xe ô tô trên thế giới một cách hoàn hảo suốt nhiều thập kỷ trôi qua, thế nhưng cuối cùng, đại dịch COVID-19 đã làm lộ ra nhiều yếu điểm trong suốt chuỗi cung ứng, nó thậm chí còn cho thấy rằng ngài chủ tịch Toyota đồng thời là cháu trai nhà sáng lập Kiichiro Toyoda, ông Akio Toyoda, đã đánh đổi sự ổn định của chuỗi cung ứng để lấy chi phí thấp.
Ước tính, sản lượng ngành ô tô toàn cầu giảm khoảng 7,7 triệu chiếc trong năm 2021 bởi các hãng xe không thể thu xếp đủ nguồn cung các sản phẩm bán dẫn, theo tính toán của công ty tư vấn Mỹ Alix Partners.
Ngành ô tô thế giới vì vậy thiệt hại đến 210 tỷ USD doanh thu, gần tương đương với toàn bộ doanh thu của Toyota trong năm ngoái. Cho đến nay, các yếu tố gián đoạn đã mở rộng ra không chỉ nguồn cung chip mà còn cả đến chuỗi cung ứng, cùng lúc đó, tình trạng giá các nguyên vật liệu tăng chóng mặt đã trở thành điều bình thường.
Khi mà các hãng sản xuất ô tô trên khắp thế giới cố gắng tăng quy mô sản xuất trước thềm cuối năm, những bài học dài hạn của một năm khó khăn mới chỉ bắt đầu được tranh cãi.
Nhiệm vụ cấp bách của nhà điều hành hãng xe ô tô hiện nay chính là “cân nhắc lại về mạng lưới chuỗi cung ứng và giúp cho nó trở nên ổn định hơn”, theo phân tích của cựu điều hành hãng xe Nissan Motor – ông Toshiyuki Shiga, người đang quản lý quỹ đầu tư INCJ của Nhật. Quỹ đầu tư này hiện đang đầu tư vào các doanh nghiệp sản xuất chip bao gồm Renesas Electronics và Japan Display – một nhà cung cấp cho Apple.
Ông Shiga từng quản lý hãng xe Nissan khi mà trận động đất, sóng thần năm 2011 xảy ra và tác động nặng nề đến ngành, hoạt động sản xuất ô tô vì vậy chịu ảnh hưởng nặng nề. Từ bài học đó và đồng thời cũng để đương đầu với đồng yên giá cao, ngành sản xuất ô tô Nhật đã mở rộng chuỗi cung ứng sâu hơn vào châu Á. Toyota thậm chí còn bắt đầu tích trữ một số phụ tùng cao cấp, tuy nhiên dường như vẫn không đủ, đại diện hãng nhấn mạnh.
Từ khi bắt đầu xuất hiện, đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng nặng nề nhất đến ngành ô tô toàn cầu, nó tạo ra tình trạng gián đoạn không ngừng. Các nhà máy sản xuất phụ tùng hoặc lắp ráp cho một số hãng xe lớn của thế giới tập trung tại thành phố Vũ Hán – tâm dịch COVID-19 vốn một thời vô cùng căng thẳng của Trung Quốc. Honda Motor có nhiều nhà máy sản xuất lớn tại đây đã buộc phải ngừng sản xuất.
Khi mà virus lây lan mạnh vào đầu năm 2020 trên khắp Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới, nhiều nhà máy sản xuất tại Trung Quốc buộc phải ngừng hoạt động, cuối cùng, tình trạng tương tự diễn ra tại châu Âu và thậm chí cả nhiều nước ít ảnh hưởng như Nhật nơi nhu cầu suy giảm nghiêm trọng.
Khi nhu cầu bất ngờ hồi phục nhanh chóng, một vấn đề khác lại xuất hiện: thiếu các sản phẩm bán dẫn. Nhiều nhà máy sản xuất các sản phẩm bán dẫn ví như TSMC tại Đài Loan không có đủ năng lực phân phối khi mà nhu cầu với sản phẩm bán dẫn từ khắp các ngành tăng quá cao, ví như ngành sản xuất ô tô, máy trò chơi hay nhiều sản phẩm điện tử tiêu dùng khác.
Các đợt phong tỏa vì COVID-19 trong mùa hè vừa qua tại khu vực Đông Nam Á tạo ra thêm cú sốc mới với các hãng xe, đặc biệt nhóm các hãng xe Nhật vốn đã xây dựng được hệ thống chuỗi cung ứng phức hợp khắp Đông Nam Á. Nhiều hãng sản xuất chip từ Malaysia, trung tâm lắp ráp và thử nghiệm chip, bị ngưng hoạt động bởi người lao động không thể đến nhà máy trong thời kỳ đất nước bị phong tỏa bởi biến chủng delta vào tháng 6/2021.
Và không chỉ các sản phẩm chip. Tình trạng gián đoạn sản xuất bùng phát tại Việt Nam, trung tâm sản xuất bộ dây dẫn điện và nhiều phụ tùng ô tô khác trong xe ô tô, cũng gây khó cho hoạt động sản xuất xe toàn cầu.