Bão Ida đổ bộ vào Louisiana vào tháng 8, đánh sập hoạt động sản xuất khí đốt tự nhiên ở Vịnh Mexico. (Ảnh: AFP).
Một trong những yếu tố lớn gây ra lạm phát năm 2021 là thời tiết.
Thời tiết cực đoan trên khắp thế giới đã tàn phá các thị trường nguyên liệu thô, làm tăng giá của mọi thứ, từ điện cho đến khí đốt và ngũ cốc.
Các nhà hoạch định chính sách và nhà đầu tư bàn luận về tác động của chính sách tài khóa và tiền tệ lên lạm phát, nhưng một trong những lý do chính khiến giá cả tăng trong năm nay là những yếu tố mà các ông nghị hay ngân hàng trung ương khó mà giải quyết.
Giá khí tự nhiên, gỗ, ngô, đậu nành, lúa mì và các thành phần nền tảng khác trong thương mại hiện đại đã tăng lên mức cao nhất trong nhiều năm hoặc lập kỷ lục mới do hỏa hoạn, băng tuyết, lũ lụt, hạn hán, bão và nhiệt độ cao nhất từ trước tới nay tại một số vùng.
Theo Wall Street Journal, thời tiết luôn có vai trò nhất định trong thị trường hàng hóa. Tình trạng đóng băng ở Florida đẩy giá hợp đồng tương lai của nước cam đi lên. Bão tuyết ở Chicago làm tăng giá khí đốt tự nhiên. Vụ mùa bội thu giúp nguồn cung dồi dào. Nhưng năm nay thời tiết liên tục diễn ra theo hướng xấu và khiến giá hàng hóa tăng cao hơn.
Sản lượng nhiên liệu và ngũ cốc thấp do giá năng lượng sụt giảm trong thời gian dài và thương chiến Mỹ-Trung tạo tiền đề cho giá hàng hóa đi lên. Đại dịch càng khiến sản lượng gián đoạn hơn nữa. Sau đó, thời tiết chiếm quyền định đoạt.
Ông Craig Turner, nhà môi giới hàng hóa cấp cao tại StoneX Financial đánh giá: "Thời tiết có lẽ là yếu tố lớn nhất khiến giá cả tăng".
Mọi chuyện bắt đầu vào tháng 2 khi Texas đóng băng. Bão mùa đông Uri vừa khiến nhu cầu cho khí tự nhiên dùng để sưởi ấm tăng vọt vừa khiến hoạt động sản xuất trong khu vực bị đình trệ.
Bão mùa đông Uri đóng băng Texas. (Ảnh: Getty Images).
Thợ sửa ống nước đang sửa một đường ống bị vỡ do nhiệt độ quá lạnh trong trận bão ở Houston. (Ảnh: Getty Images).
Giá giao ngay trên toàn nước Mỹ ngay lập tức lên cao. Tại trung tâm giao dịch khí đốt chính của Mỹ Henry Hub, giá lập kỷ lục 23,9 USD/triệu đơn vị nhiệt Anh (BTU).
Băng giá cũng làm tê liệt các nhà máy hóa chất ở Vùng Vịnh, tạo tiền đề cho tình trạng thiếu hụt và giá các vật liệu cơ bản như ống PVC lên cao.
Tại Nam Mỹ, đợt hạn hán tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ tàn phá các vùng trồng trọt, làm héo rũ vụ ngô xuất khẩu của Brazil và khiến sông Paraná cạn đến mức tàu thuyền chở hàng không còn có thể đi từ nội địa Argentina đến các tuyến đường vận chuyển Đại Tây Dương. Vào giữa tháng 5, giá ngô và đậu giao sau đã tăng lên mức cao nhất trong vài năm.
Hạn hán tấn công Bắc Mỹ, làm cạn kiệt các hồ thủy điện phía Tây. Một nhà máy thủy điện lớn ở phía bắc California phải đóng cửa hoàn toàn khi mực nước hồ Oroville xuống thấp hơn mức cần thiết để phát điện. Khí tự nhiên và than được dùng để bù đắp lượng điện thiếu hụt và giá hai mặt hàng này tăng lên nhanh chóng.
Nhà máy điện Edward Hyatt ở California đã phải đóng cửa vào mùa hè này sau khi mực nước của Hồ Oroville giảm mạnh. (Ảnh: Getty Images).
Tháng 6 nóng nhất trong lịch sử Bắc Mỹ khiến cho điều hòa phải chạy liên tục và giá nhiên liệu leo thang. Nhiệt độ quá cao khiến mặt đường biến dạng và gây chết người ở Portland và Seattle. Lượng khí đốt tự nhiên dồi dào khiến hóa đơn điện nước của Mỹ ở mức thấp trong nhiều năm, nhưng tất cả đã thay đổi khi nhu cầu điện tăng lên.
Nắng nóng kéo dài đến tháng 7 và trên khắp thế giới, các nhà sản xuất hàng hóa phải vật lộn với thời tiết khủng khiếp và thảm họa.
Cháy rừng bùng phát ở Tây Bắc Thái Bình Dương. Tại British Columbia, loạt xưởng cưa phải đóng cửa vì không trả nổi phí khai thác gỗ, đẩy giá gỗ xẻ lên cao sau khi vừa rơi xuống khỏi đỉnh lịch sử. Đến tháng 11, giá gỗ một lần nữa nhảy vọt khi lũ lụt ở British Columbia chặn đường của các xưởng cưa.
Một xưởng cưa ở British Columbia, nơi sản lượng bị giảm sau khi mưa tháng 11 phá hủy đường bộ và đường sắt. (Ảnh: Bloomberg).
Cháy rừng ở California. (Ảnh: Getty Images).
Khi nhà môi giới hàng hóa Tommy Grisafi đến thăm các nông trại ở North Dakota, ông nhìn thấy các cánh đồng khô héo và đầy rẫy châu chấu đeo bám. Theo dữ liệu của Bộ Nông nghiệp Mỹ, hơn 1,2 triệu mẫu (4.856 triệu m2) đất trồng lúa mì vụ xuân không thể được thu hoạch và sản lượng của Mỹ giảm 44% trong năm nay.
Giá loại lúa mì mà các thợ bánh và pizza yêu thích tăng gấp đôi, lên mức cao nhất trên Sàn giao dịch ngũ cốc Minneapolis từ 2008 đến nay.
Lũ lụt và mạng lưới điện căng thẳng do nhiệt độ kỷ lục gây khó dễ cho các nhà sản xuất thiếc ở Trung Quốc, đất nước có sản lượng thiếc lớn nhất thế giới. Kết quả là giá kim loại thiết yếu trong sản xuất bảng mạch tăng vùn vụt.
Hàng loạt con sông vỡ bờ tại hành lang công nghiệp của Đức. Giá đồng dao động ở mức cao kỷ lục khi nước tràn qua một cơ sở thuộc sở hữu của Aurubis AG, một nhà sản xuất và tái chế kim loại lớn, buộc họ phải đóng cửa trong nhiều tháng.
Tại Brazil, đợt lạnh khủng khiếp nhất trong 25 năm phá hủy vụ mùa cafe và giá hạt arabica nhảy lên mức cao nhất trong nhiều năm, Wall Street Journal cho biết.
Một đợt sương giá khủng khiếp ập đến các vùng trồng trọt ở Brazil vào tháng 7, gây hại cho các loại cây trồng như cà phê. (Ảnh: AFP).
Tháng 8, siêu bão Ida đổ bộ vào bờ biển Louisiana. Gần như tất cả hoạt động sản xuất khí đốt tự nhiên ở Vịnh Mexico buộc phải dừng. Điều này làm tăng giá năng lượng và cả phân bón, xi măng, thép và chất dẻo, vì tất cả đều cần đến nhiều khí đốt để sản xuất.
Hai tháng sau, Bắc Mỹ ghi nhận tháng 10 nóng thứ hai trong lịch sử và cái nóng bắt đầu gây áp lực lên giá cả.
Giá khí tự nhiên tương lai chạm 6,31 USD vào 5/10, mức cao nhất kể từ khi khí đá phiến đổ bộ vào thị trường hơn một thập kỷ trước.
Nhưng với việc người Mỹ mở cửa sổ và không dùng lò sưởi cho đến hết tháng 11, các kho dự trữ khí tự nhiên từng được dùng để phát điện đánh bay cái nóng mùa hè đã được bổ sung. Đến giữa tháng 12, lượng tồn kho nhỉnh hơn 1% trung bình 5 năm và giá nhiên liệu này đi xuống với mỗi ngày mùa thu êm đềm.