Từ ngày 15/12/2022, Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) điều chỉnh tỷ lệ ký quỹ ban đầu của hợp đồng tương lai VN30 từ 13% lên 17%, trên cơ sở ý kiến nhất trí của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước và kết quả tính toán tỷ lệ ký quỹ định kỳ theo quy định tại Quy chế bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh.

Tại kỳ đánh giá ngày 12/12/2022, biên độ xác định tỷ lệ ký quỹ ban đầu của hợp đồng tương lai VN30 dựa trên phương pháp định lượng giá trị rủi ro (VaR) nằm trong mức dao động từ 8,4% đến 18,3%. Lựa chọn tỷ lệ ký quỹ ban đầu mới là 17% sẽ giúp hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch hợp đồng tương lai VN30 an toàn hơn.

Theo Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), kể từ đầu tháng 4/2022 đến nay, thị trường chứng khoán có hai nhịp sụt giảm mạnh, khiến việc kiếm lời của dòng tiền đầu cơ trên thị trường cơ sở trở nên khó khăn. Điều này đã thúc đẩy dòng tiền tìm đến thị trường phái sinh với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận ngắn hạn, biểu hiện rõ rệt ở khối lượng giao dịch trung bình 20 ngày trong quý II và III/2022 đạt 300.000 - 400.000 hợp đồng/phiên, gấp 3 lần quý I/2022. Những biến động trên thị trường phái sinh có ảnh hưởng tiêu cực lên thị trường cơ sở cũng như tâm lý của không ít nhà đầu tư.

Thống kê cho thấy, khối lượng giữ qua đêm trong 1 năm gần nhất của hợp đồng kỳ hạn 1 tháng (VN30F1M) là gần 40.000 hợp đồng, tương đương lượng tiền cần bỏ ra để ký quỹ ban đầu (chưa tính yêu cầu ký quỹ thêm khoảng 3,5% của các công ty chứng khoán) chỉ hơn 500 tỷ đồng, một con số quá nhỏ nếu so sánh với quy mô giao dịch của thị trường cơ sở.

Diễn biến giá VN30F1M, khối lượng giao dịch và số lượng hợp đồng giữ qua đêm.

KBSV nhận định, việc tăng tỷ lệ ký quỹ ban đầu lên 17% sẽ không có nhiều tác động đến thanh khoản của thị trường phái sinh, mà chỉ mang tính chất định hướng. Với động thái có phần siết chặt hơn, các cơ quan quản lý đang hướng đến việc bình ổn tâm lý của nhà đầu tư và thu hút dòng tiền quay trở lại thị trường cơ sở.

Đồng quan điểm, ông Trương Thái Đạt, Giám đốc Phân tích, Công ty Chứng khoán DSC cho biết, tăng tỷ lệ ký quỹ không ảnh hưởng đến chi phí giao dịch của nhà đầu tư, bởi các loại thuế, phí mà nhà đầu tư phải trả đều được tính dựa trên số lượng hợp đồng. Tuy nhiên, với cùng lượng tiền bỏ ra thì số lượng hợp đồng mà nhà đầu tư có thể mở hiện nay thấp hơn khoảng 30% so với trước. Điều này làm giảm mức biến động giá trị tài khoản, làm giảm rủi ro khi giao dịch các hợp đồng tương lai chỉ số, nhưng khiến sản phẩm phái sinh trở nên thiếu hấp dẫn hơn với đối tượng nhà đầu cơ cá nhân do tỷ lệ đòn bẩy giảm.

Theo thống kê của DSC, khối lượng giao dịch trong phiên (trung bình 20 phiên gần đây là gần 450.000 hợp đồng) gấp hơn 10 lần lượng hợp đồng giữ qua đêm (hơn 44.000 hợp đồng). Có thể nói, đa số nhà đầu tư khi tham gia thị trường phái sinh có mục đích “lướt sóng” trong phiên, thay vì nắm giữ vị thế lâu dài để quản trị tài khoản trên thị trường cơ sở.

“Khi hợp đồng tương lai VN30 trở nên kém hấp dẫn hơn trong con mắt các nhà đầu cơ, có thể tác động lôi kéo một phần dòng tiền quay trở lại đầu tư cổ phiếu, tác động tích cực lên thị trường cơ sở, đồng thời “đặc sản” biến động mạnh trong tuần đáo hạn phái sinh xảy ra với tần suất thấp hơn”, ông Đạt nêu quan điểm.

Về phía nhà đầu tư, ông Nguyễn Xuân Hòa, người chuyên giao dịch chứng khoán phái sinh nhìn nhận, tỷ lệ ký quỹ tăng thêm 4% là không nhiều, trong khi không phải nhà đầu tư nào cũng sử dụng tối đa tỷ lệ ký quỹ (margin), tức ký quỹ nhiều hơn quy định nhằm tránh nguy cơ bị đóng vị thế khi giá biến động mạnh ngược dự đoán. Đó là chưa kể, ngoài ký quỹ từ nguồn tiền của nhà đầu tư, một số công ty chứng khoán còn cấp thêm margin với tỷ lệ lớn, khiến tỷ lệ ký quỹ thực tế chỉ khoảng 5%. Do đó, VSD nâng tỷ lệ ký quỹ ban đầu sẽ không tác động nhiều đến khối lượng giao dịch chứng khoán phái sinh.