Gạo Việt đang ngày càng nâng tầm và tạo nên thương hiệu uy tín trên thế giới. Trong ảnh: Mùa thu hoạch lúa tại huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu - Ảnh: CHÍ QUỐC
Tâm thế này đến ngay sau khi Chính phủ phê duyệt "đề án 1 triệu ha lúa chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030".
Ông Lê Hữu Toàn, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, cho biết sau khi Chính phủ phê duyệt đề án này, Kiên Giang đã xây dựng kế hoạch chi tiết để thực hiện.
Nông dân sẽ biết lợi nhuận trước
Cụ thể, năm 2024 Kiên Giang sẽ tham gia 60.000ha/vụ (tương đương 120.000ha/năm hai vụ), đến năm 2025 là 100.000ha/vụ và năm 2030 sẽ có 200.000ha/vụ (tương đương 400.000ha/hai vụ). Tất cả diện tích đã đạt chuẩn trong chương trình VnSAT sẽ tham gia đề án, giai đoạn 2024 - 2025.
Bước đầu có 112 hợp tác xã đủ điều kiện tham gia đề án tại tám huyện của tỉnh. Hiện nay, Kiên Giang có diện tích sản xuất lúa lớn nhất cả nước với trên 700.000ha, ước đạt trên 4,5 triệu tấn lúa.
Dự kiến trong tháng 12, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang sẽ trình UBND tỉnh về kế hoạch thực hiện đề án này và đề xuất nguồn vốn cho đề án. Trong bốn tiêu chí của đề án 1 triệu ha lúa, có hai chỉ tiêu là kéo rơm ra đồng ruộng, tiêu thụ rơm và hoàn thiện cơ sở hạ tầng để tưới nước ngập, khô xen kẽ khó thực hiện.
"Kiên Giang đang lo hai tiêu chí khó thực hiện, vì người dân vẫn còn thói quen đốt rơm rạ. Thêm vào đó, Đồng bằng sông Cửu Long vào mùa thu thì mưa nhiều nên việc thu gom rơm rạ sẽ khó khăn hơn. Do đó, Kiên Giang đang mời gọi nhà đầu tư vào thực hiện thu gom chế biến rơm rạ để xuất khẩu. Đây là sản phẩm hữu cơ quan trọng trong nông nghiệp. Còn hạ tầng tưới ngập, khô xen kẽ phải đầu tư cho các vùng này.
Đề án này là cơ hội rất lớn cho ngành lúa gạo, sẽ không còn sản xuất manh mún, nhỏ lẽ nữa mà sẽ tập trung vùng rộng lớn phát triển đồng bộ. Đặc biệt là khai thác được chuỗi giá trị lúa gạo, nhất là tận dụng được các phụ phẩm nông nghiệp", ông Toàn nói thêm.
Còn ông Nguyễn Sĩ Lâm, giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh An Giang, cho biết An Giang đăng ký tham gia đề án 1 triệu ha lúa với lộ trình đến năm 2025 có ít nhất 100.000ha lúa (tương đương 300.000ha/năm/ba vụ) và sẽ đạt 150.000ha lúa đến năm 2030 (tương đương 450.000ha/năm/ba vụ).
Trong vụ thu đông 2023, ngành nông nghiệp cũng đã tiến hành làm thí điểm một số diện tích trên nền diện tích đã tham gia dự án VnSAT tại các huyện. Trên cơ sở chọn các diện tích đáp ứng được các tiêu chí như: tiêu chí về quy hoạch và cơ sở hạ tầng, tiêu chí canh tác bền vững và tăng trưởng xanh, tiêu chí về tổ chức sản xuất, tiêu chí doanh nghiệp tham gia liên kết...
Đặc biệt, ngành cũng đã rà soát và chọn được 129 hợp tác xã sẽ tham gia vào đề án, đóng góp quan trọng vào thực hiện tiêu chí liên kết tại tỉnh.
An Giang là tỉnh có diện tích sản xuất lúa lớn thứ hai của cả nước với diện tích trên 625.000ha, tổng sản lượng trên 4 triệu tấn lúa/năm. Việc tham gia đề án 1 triệu ha lúa thì người nông dân, doanh nghiệp phải tham gia tổ chức lại sản xuất nông nghiệp.
"Khi tham gia đề án, nông dân có thể biết được lợi nhuận bao nhiêu. Giá lúa lên thì nông dân có lời thêm, còn giá lúa giảm thì nông dân không lỗ. An Giang đã ký thỏa thuận hợp tác với Tập đoàn Lộc Trời trong việc liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa giai đoạn 2024 - 2030 để thực hiện đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao", ông Lâm nói.
Mô hình lúa tôm tại Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp An Khang (huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu) - Ảnh: Q.ĐỊNH
Kỳ vọng giá gạo đạt 1.000 USD/tấn
Ông Trần Thái Nghiêm, phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Cần Thơ, cho biết TP Cần Thơ đã đăng ký 50.000ha. Cụ thể, giai đoạn 2024 - 2025 TP đăng ký 30.000ha, giai đoạn đến năm 2030 tăng thêm 20.000ha tại ba huyện: Thới Lai, Cờ Đỏ và Vĩnh Thạnh.
Cần Thơ sẽ tập trung làm các giống thơm, giống đặc sản như Jasmine 85, Đài thơm 8, RVT hoặc các giống ST cho vụ đông xuân 2023. Còn vụ hè thu và thu đông, tập trung vào các bộ giống chất lượng cao là OM 5451 và OM 18.
Người nông dân, doanh nghiệp và ngành nông nghiệp đón nhận thông tin thực hiện "đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao" với tinh thần hưng phấn vì đề án mở ra triển vọng thúc đẩy ngành hàng lúa gạo bền vững hơn.
TP Cần Thơ đã có được nền tảng từ dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam (VnSAT) với 30.000ha đã tham gia nên sẽ thuận lợi hơn khi được triển khai đề án này. Nông dân tham gia được nâng cao hiệu quả sản xuất là chắc chắn nhưng để tiếp cận các thị trường cao cấp như châu Âu thì phải chứng minh được sự minh bạch.
"Vùng trồng phải được quản lý, phải được cấp định danh, rồi quá trình sản xuất phải có nhật ký. Chỉ cần thêm những động tác đó thì giá gạo có thể không dừng lại ở con số 650 USD/tấn như bây giờ mà có khi trên 1.000 USD/tấn chẳng hạn", ông Nghiêm nói và cho biết bản thân tên gọi của đề án đã khẳng định được vị thế thương hiệu của hạt gạo Việt Nam.
Trong khi đó, ông Lê Văn Chấn, phó chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Đồng Tháp, thông tin năm 2024 Đồng Tháp đã đăng ký diện tích 52.000ha, năm 2025 tăng lên 70.000ha, mục tiêu đến năm 2030 là 163.000ha lúa tham gia đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao.
"Hiện nay, diện tích đã liên kết tham gia đề án 1 triệu ha lúa vụ đông xuân 2024 chỉ khoảng 41.000ha. Ngành nông nghiệp địa phương đang tích cực vận động nông dân, hợp tác xã và kết nối doanh nghiệp, đồng thời hỗ trợ đào tạo tập huấn cho nông dân về kỹ thuật, giảm giá thành sản xuất. Những năm qua, vùng sản xuất giống chất lượng cao chiếm trên 72% như Đài Thơm 8, OM18, OM 5451.
Chúng tôi tiếp tục ứng dụng giải pháp canh tác như "3 giảm 3 tăng", "1 phải 5 giảm", IPHM, sản xuất theo tiêu chuẩn SPR... giảm thiểu chất gây ô nhiễm môi trường, cân bằng hệ sinh thái, giảm mức CO2 xuống 8 tấn/năm", ông Chấn thông tin.
Thế nào là sản xuất giảm phát thải, tăng trưởng xanh?
Mục tiêu của đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao là hướng đến xây dựng các vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp, giảm lượng lúa giống gieo sạ xuống 80 - 100kg/ha, giảm 20% lượng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc hóa học, giảm 20% lượng nước tưới so với canh tác truyền thống, 100% diện tích áp dụng ít nhất một quy trình canh tác bền vững như "1 phải 5 giảm", tưới ngập khô xen kẽ, tiêu chuẩn sản xuất lúa bền vững (Sustainable Rice Platform - SRP), các tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt được chứng nhận và được cấp mã số vùng trồng.
Về bảo vệ môi trường và tăng trưởng xanh: tỉ lệ thất thoát sau thu hoạch dưới 10%; 70% rơm tại các vùng chuyên canh được thu gom khỏi đồng ruộng và được chế biến tái sử dụng; giảm trên 10% lượng phát thải khí nhà kính so với canh tác lúa truyền thống.
Đề án được tiếp cận các nguồn hỗ trợ kỹ thuật và tài chính không hoàn lại từ nguồn tài chính chuyển đổi tài sản carbon (Transformative Carbon Asset Facility - TCAF) của Ngân hàng Thế giới để hỗ trợ xây dựng hệ thống MRV làm cơ sở cấp tín chỉ carbon cho các diện tích đã áp dụng quy trình canh tác lúa phát thải thấp, hướng tới thị trường tín chỉ carbon trong và ngoài nước để tăng thu nhập cho nông dân và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm lúa gạo.
Trồng 1 triệu ha lúa chất lượng cao, tới năm 2030 nông dân lời hơn 50%Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đặt mục tiêu đến năm 2030 giá trị gia tăng trong chuỗi lúa gạo tăng 40%, tỉ suất lợi nhuận người trồng lúa đạt trên 50%.