*Đây là bài viết của hai nhà báo Geroid Reidy và Daniel Moss trong chuyên mục Opinion của Bloomberg.

Kể từ khi nhậm chức, Thống đốc Ngân hàng Nhật Bản Kazuo Ueda được coi là người hoài nghi về lãi suất âm. Mặc dù đồng Yên đã phục hồi trong thời gian gần đây, ngân hàng trung ương vẫn sẽ không cảm thấy áp lực phải từ bỏ chính sách lãi suất hiện tại. Như kinh nghiệm trong quá khứ của Thống đốc, phần thưởng không thể trao vội vàng.

Đồng Yên đã tăng từ 147 lên 141 Yên đổi 1 USD trong chưa đầy một ngày. Đây là một động thái bất thường chứ không hề bình thường. Thống đốc tiền nhiệm Haruhiko Kuroda đã để lãi suất chính của Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) xuống -0,1% vào năm 2016. Nhưng ông Ueda đã khiến các nhà đầu tư bất ngờ khi loại dần một số công cụ tiền dễ của ông Kuroda.

Với cả các trader lẫn ông Ueda, rất nhiều vấn đề tiềm tàng có thể khiến mọi chuyện đi sai hướng. Dường như Thống đốc Ueda đang muốn kết thúc thử nghiệm. Liệu ông có đủ thời gian để làm vậy hay có thời gian phù hợp để làm như thế hay không?

Các nhà đầu tư đã coi nhận xét của Thống đốc Ueda và phó thống đốc gần đây để đi đến kết luận rằng có một sự thay đổi sắp xảy ra ngay sau cuộc họp của BOJ vào ngày 19/12. Nhưng sau đó, có tin các quan chức ngân hàng trung ương nhận ra họ không cần phải vội đưa ra quyết định ngay trong tháng này. Đồng Yên hiện ít nhiều đã quay trở lại mức giá giao dịch cách đây một tuần.

Điều này cho thấy khó khăn trong việc giải mà các tín hiệu từ ngân hàng trung ương. Rốt cuộc, mọi người chưa hiểu rõ ý của Thống đốc Ueda khi nhận xét về tình hình “đầy thách thức” từ cuối năm nay trở đi. Liệu khó khăn ở đây nghĩa là “quyết định khó khăn” của chính ông hay ông đang đề cập đến yếu tố bên ngoài, những thay đổi kinh tế ở nước ngoài gây ra?

Đồng Yên tăng giá bất ngờ cũng nói lên nhiều điều về thế giới bên ngoài Nhật Bản. Trong khi các chính phủ và ngân hàng trung ương tuyên bố rằng các điều kiện trong nước là tối quan trọng, thì ở Tokyo vấn đề còn được cân nhắc thận trọng hơn thế. Các nhà đầu tư phát hiện ra rằng một trong những xu hướng chủ đạo trên thị trường ngoại hối năm nay sắp ngừng lại. Nhưng đó không phải chỉ vì phát biểu của một số quan chức BOJ.

Biến động tỷ giá hối đoái của tiền tệ cũng phản ánh tình hình ở nước ngoài đang thay đổi. Đồng Yên suy yếu không chỉ vì chính sách tiền dễ của Nhật Bản mà còn vì các ngân hàng trung ương lớn khác đang thắt chặt chính sách. Nhưng tình hình đó cũng sắp kết thúc. Câu hỏi đổi từ việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ sẽ giữ lãi suất cao bao lâu sang khi nào họ sẽ cắt giảm? Câu hỏi tương tự cũng được đặt ra với Ngân hàng Trung ương châu Âu.

Cựu kinh tế trưởng BOJ Hideo Hayakawa đã dự đoán đợt tăng lãi suất đầu tiên vào tháng Tư. Ông cho rằng có nhiều lý do để không vội vàng loại bỏ lãi suất âm ngay trong tháng 12. Thống đốc Ueda không cần hoàn thành mọi việc vào cuối năm nay.

Khi các quan chức BOJ họp mặt vào cuối mùa hè năm 2000, nền kinh tế đang hồi phục sau tình trạng hỗn loạn kéo dài hàng thập kỷ và nguy cơ giảm phát đã giảm bớt. Nhiều người khi ấy cảm thấy BOJ có đủ động lực để kết thúc thời kỳ lãi suất cực thấp và thị trường đã dự đoán trước một bước đi như vậy. Ông Ueda là một trong hai người lẻ loi đặt câu hỏi về đề xuất này vào tháng 8 năm đó và thể hiện quan điểm bất đồng.

Lập luận của ông Ueda vào thời điểm đó là một lập luận tế nhị. Ông đồng ý rằng nền kinh tế đang đi đúng hướng. Ông cũng cảm thấy không có nguy cơ gì khi chờ đợi thêm một chút nữa. Ông Ueda năm ấy đã đúng. Quyết định tăng lãi suất vào tháng 8 năm 2000 hiện được nhiều người coi là một thất bại và phải hủy bỏ vào năm 2001. Vì thế, mọi người cần tiếp tục chờ xem bài học năm ấy sẽ giúp ích gì cho Thống đốc Ueda lần này.

Theo Bloomberg