Giải pháp blockchain cho thị trường nông sản

Hoàng Việt

(TBKTSG) - Thật trớ trêu khi người trồng trọt, nhà chăn nuôi liên tục thua lỗ thì các công ty cung ứng phân bón, thuốc trừ sâu, thức ăn chăn nuôi vẫn lời đậm, và giá nông sản vẫn bị đẩy lên cao, hạn chế khả năng xuất khẩu. Cũng thật trớ trêu khi nhà nông, chính quyền đổ tiền vào xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý nhưng nông sản giả danh lại tràn lan trên thị trường, hệ thống bảo hiểm nông sản cho người nông dân thì không thể phát triển.

Hãy nhìn vào sự thành công của nền tảng AgriDigital và sự ra đời của hàng chục nền tảng blockchain nông nghiệp khác đã giúp nông dân bán được sản phẩm với giá cao hơn, nhanh hơn, và được bảo hiểm, trong khi dây chuyền cung ứng nông sản và điều kiện vệ sinh thực phẩm cũng an toàn hơn vì luôn nằm trong tầm kiểm soát.

Giải pháp blockchain cho nông nghiệp

Công nghệ blockchain (BCT) là một hệ thống sổ cái kế toán trên mạng, theo đó các thông tin được gom thành khối (block), kết nối liên tục theo thứ tự thời gian tạo thành chuỗi (chain). Chủ thể hay chủ tài khoản, ở đây là nông dân, và các đối tác của họ từ nhà cung cấp phân bón đến thức ăn chăn nuôi hay các dịch vụ nông nghiệp bao gồm ngân hàng và bảo hiểm, từ người mua nông sản hay nhà máy chế biến đến công ty xuất khẩu hay khách hàng nước ngoài, đều là những đồng chủ thể của cuốn sổ cái này, vì họ đều có thể đưa vào đó những thông tin và đọc các thông tin liên quan.

Người nông dân có thể tìm được lời khuyên để bắt đầu một mùa vụ, và họ cũng có thể chọn người mua nông sản với giá thuận lợi nhất. Mọi thứ đều rành mạch trên mỗi chuỗi, và mọi dịch vụ hay hợp đồng thông minh đều diễn ra trên cấu trúc công nghệ này.

Tháng 12-2016, AgriDigital đã thành công với một thương vụ bán 23,46 tấn ngũ cốc trên một chuỗi khối. Từ đó, hơn 1.300 người nhanh chóng sử dụng công nghệ blockchain trên nền tảng đám mây này với 1,6 triệu tấn ngũ cốc trị giá 360 triệu đô la Mỹ.

Cùng lúc, Louis Dreyfus Co. (LDC), một trong những nhà buôn thực phẩm lớn nhất thế giới, cũng dựa trên blockchain để hợp tác với các ngân hàng Hà Lan và Pháp cho việc giao dịch hàng hóa nông nghiệp, chủ yếu là đậu nành, từ Mỹ đến Trung Quốc. Theo LDC, bằng cách tự động khớp dữ liệu trong thời gian thực, việc xử lý tài liệu đã giảm xuống còn một phần năm thời gian.

Nguồn cảm hứng với blockchain nông nghiệp trở thành cao trào và hàng trăm nền tảng công nghệ chuỗi đã ra đời cho phép nông dân mở những tài khoản cho mình mỗi khi cần thiết, thậm chí xây dựng thương hiệu trên chuỗi. Có thể kể đến những nền tảng có nhiều người sử dụng như AgriChain, TE-FOOD, Agrolot, IBM Food Trust, Bext360, AgriDigital, AgriLedger, Etherisc, Herbalist... TE-FOOD chẳng hạn, nền tảng này giúp các tổ chức xác định sản phẩm; thu thập, lưu trữ, xử lý và trình bày dữ liệu. Điều này giúp gắn thẻ và giám sát hành trình các sản phẩm thực phẩm từ đầu đến cuối. Cho đến nay đã có hơn 6.000 doanh nghiệp sử dụng TE-FOOD. Đại học Quốc gia TPHCM là một trong các đối tác của nền tảng này.

Không chỉ nông dân mà các tổ chức, hiệp hội cùng công ty chế biến nông sản cũng hưởng lợi rất lớn từ blockchain, và vì thế công nghệ này được đưa vào ứng dụng trong những lĩnh vực khác nhau của nông nghiệp. Sustainable Shrimp Partnership (SSP) sử dụng nền tảng IBM Food Trust để truy xuất nguồn gốc tôm cho người tiêu dùng. Nestlé sử dụng nền tảng OpenSc để theo dõi nguồn sữa từ các trang trại và nhà sản xuất ở New Zealand cho đến các nhà máy và kho hàng tại Trung Đông. Cermaq salmon cùng Labeyrie hợp tác trên nền tảng IBM Food Trust để cung cấp thông tin về loài cá, nguồn gốc, thời gian và ngày nở, điều kiện chăn nuôi...

Đến nay, blockchain nông nghiệp đã phát triển rất nhanh nhờ các nền tảng chuyên dụng, nơi mà người mở tài khoản blockchain được cung cấp tài nguyên cần thiết để tự thiết kế chuỗi kế toán mạng cho mình. Bext360 là dành cho các chuỗi cung ứng cà phê, bông, hải sản hay gỗ và dầu cọ tại các nước đang phát triển. BeefChain cung cấp giải pháp chuỗi cung ứng cho thịt bò và gia súc. Herbalist kết nối người mua và người bán các loại thảo dược và gia vị từ khắp nơi trên thế giới. Etherisc cung cấp giải pháp cho bảo hiểm phi tập trung đối với cây trồng trên phạm vi toàn cầu.

Blockchain nông nghiệp Hướng tới Đông Nam Á

Các giải pháp blockchain nông nghiệp đã bắt đầu bén rễ vào ASEAN, một vùng nông nghiệp trên thế giới, cho dù phần lớn doanh nghiệp chưa công bố trong thời gian chạy thử, trong khi hầu hết nông dân nhỏ lẻ chưa được hướng dẫn để sử dụng công nghệ nhằm bảo vệ giá trị nông sản của mình trên thị trường.

Hiệp hội Dầu cọ Malaysia (MPOC) đã hợp tác với nền tảng BloomBloc để triển khai công nghệ blockchain nhằm nâng cao trách nhiệm giải trình và truy xuất nguồn gốc. Họ đã phát triển một ứng dụng di động blockchain và giao diện web để theo dõi dầu cọ trong suốt chuỗi cung ứng của mình. Điện thoại thông minh giúp tạo cơ sở dữ liệu đầu cuối và được tải lên hệ thống, nâng cao tính minh bạch, chính xác và uy tín cho các bên liên quan cùng khách hàng.

Dự án thử nghiệm Blocrice tại Campuchia do tổ chức phi lợi nhuận Oxfam tài trợ hồi tháng 4-2018 là một trải nghiệm ứng dụng blockchain giữa các nhà nông nhỏ lẻ. Dự án giúp nông dân sản xuất lúa hữu cơ quy mô nhỏ có được những hợp đồng tốt hơn nhờ kết nối thành một mạng lưới những đối tác trong chuỗi cung ứng, bảo đảm mọi người đều được chia sẻ công bằng khi thực hiện giao dịch.

Dự án kéo dài một năm bao gồm 50 nông dân trồng lúa hữu cơ có sản lượng từ 2-2,5 tấn gạo. Tài khoản trên nền tảng blockchain IBM Food Trust cho phép đăng ký tất cả các thành phần trong chuỗi cung ứng với mã nhận dạng duy nhất. Sau đó, nó giới thiệu một hợp đồng thông minh giữa tất cả các bên. Khi sản phẩm được giao, việc nghiệm thu được ghi lại bằng kỹ thuật số, thanh toán cũng bằng kỹ thuật số mà điểm cuối là chuyển khoản vào tài khoản ngân hàng cá nhân của nông dân do ngân hàng địa phương quản lý.

Thực tế, các chuyên gia Việt Nam cũng như các nước Đông Nam Á đã nhìn thấy kết quả của mô hình thử nghiệm Blocrice ở Hội nghị thượng đỉnh 2018 ASEAN Global Blockchain Summit tổ chức tại Phnom Penh. Tại tuần lễ công nghệ và khởi nghiệp diễn ra đồng thời ở Hà Nội và TPHCM vào cuối tháng 11 vừa qua, hai công nghệ cốt lõi được đề cập là trí khôn nhân tạo và blockchain.

Tuy chưa có một dự án blockchain nông nghiệp nào được công bố nhưng người ta đã phát hiện ở đó những khuôn mặt blockchain, từ quỹ Binance nơi sẵn sàng đầu tư vào các dự án ứng dụng blockchain và tài chính phi tập trung, đến Infinity Blockchain Ventures với đề xuất giải pháp truy xuất nguồn gốc để khách hàng tin tưởng về chất lượng sản phẩm nông nghiệp. Với phương châm “thay đổi hay là chết”, Infinity CEO nói “nông dân thường không tiếp xúc nhiều với công nghệ, nhưng Covid-19 thúc đẩy họ phải thay đổi”.

Tài liệu tham khảo:

The Rise of Blockchain Technology in Agriculture and Food Supply Chains
https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1908/1908.07391.pdf

Meet The Blockchain Startups Disrupting Agriculture Right Now
https://cryptofirst.co/blockchain-agriculture/

Applications of blockchain technology in the food industry
https://www.newfoodmagazine.com/article/110116/blockchain/

Blockchain To Help Rice Farmers
https://theaseanpost.com/article/blockchain-help-rice-farmers