Theo hồ sơ dự án luật gửi tới Bộ Tư pháp thẩm định, Bộ Công an dẫn ra khảo sát toàn quốc hiện có 12 làng nghề, 13.300 cơ sở, doanh nghiệp, hộ kinh doanh, 22.000 người tham gia sản xuất, kinh doanh với trên 2.300 mẫu dao khác nhau.

Số cơ sở sản xuất, kinh doanh không đăng ký kinh doanh chiếm khoảng 87,5%; số cơ sở có đăng ký hoạt động sản xuất, kinh doanh dao chỉ chiếm 12,5% (thực hiện đăng ký với Sở Kế hoạch và Đầu tư hoặc Phòng Tài chính - Kế hoạch và nộp thuế theo quy định).

"Chưa có cơ quan nào trực tiếp quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh các loại dao này nên hiện nay doanh nghiệp, người dân sản xuất, kinh doanh, mua bán các loại dao tự do", Bộ Công an nêu thực trạng.

Trong số hơn 2.300 mẫu dao có khoảng 300 loại dao có tính sát thương cao nguy hiểm như vũ khí quân dụng (dao bầu, dao mèo, dao phay, dao chặt…) nên khi đối tượng với ý thức chủ quan, động cơ, mục đích trái pháp luật sẽ dễ dàng mua hoặc tự chế các loại dao có tính sát thương cao để sử dụng.

Thống kê của Bộ Công an trong 5 năm qua cho thấy, toàn quốc  phát hiện, bắt giữ trên 16.000 vụ, 26.000 đối tượng sử dụng các loại dao và công cụ, phương tiện tương tự dao để gây án.

Cơ quan chức năng đã xử lý trên 7.000 đối tượng đang trong giai đoạn chuẩn bị phạm tội, chủ yếu là xử lý về các hành vi giết người, cướp tài sản, cố ý gây thương tích, gây rối trật tự công cộng. Trên 2.000 đối tượng tái phạm (đa số đã hết thời hiệu xử phạt hành chính), trên 5.000 đối tượng sử dụng các loại dao theo mẫu sản xuất tại các cơ sở hoặc dao tự hoán cải.

Bộ Công an cho rằng, tội phạm sử dụng các loại dao và phương tiện có khả năng gây sát thương tương tự dao gây án chiếm tỷ lệ rất cao. Nhiều vụ là các băng, nhóm đối tượng có tổ chức gây án với tính chất rất manh động, dã man, coi thường pháp luật. Nhiều vụ "đầu rơi, máu chảy" gây bức xúc dư luận xã hội, hoang mang, lo lắng trong nhân dân.

"Quá trình điều tra các vụ án này, chỉ xử lý hình sự được khi có đủ căn cứ kết luận đối tượng phạm tội về các tội danh khác, không xử lý được đối tượng về hành vi tàng trữ, sử dụng trái phép vũ khí vì Luật hiện hành không quy định dao, phương tiện tương tự dao là vũ khí", Bộ Công an thông tin.

Dự thảo Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ (sửa đổi) đang được Bộ Tư pháp thẩm định, đề xuất quy định dao có tính sát thương cao là vũ khí thô sơ; khi đối tượng tàng trữ, sử dụng với ý thức chủ quan, động cơ, mục đích gây nguy hại cho tính mạng, sức khỏe con người trái pháp luật thì mới được xác định là vũ khí quân dụng.

Các loại dao có tính sát thương cao không được coi là vũ khí khi người dân sở hữu để sử dụng trong lao động, sản xuất, sinh hoạt.

Cơ quan soạn thảo cho rằng, việc quy định như vậy mới điều chỉnh được hành vi của người sử dụng dao đúng quy định của pháp luật, không gây nguy hại đến tính mạng, sức khỏe của con người và là căn cứ để xử lý những hành vi vi phạm.

Hơn nữa, việc quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh dao có tính sát thương cao bảo đảm thuận tiện, thủ tục đơn giản, không phát sinh thủ tục hành chính. Cơ sở sản xuất, kinh doanh chỉ cần khai báo số lượng, chủng loại dao với Công an cấp xã và không đưa vào ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện về an ninh, trật tự.

Bộ Công an đã tiến hành nghiên cứu pháp luật của một số nước về quản lý lĩnh vực này. Trong đó, nước Belarus quy định dao là vũ khí lạnh. Đài Loan, Anh và Australia quy định dao, kiếm là vũ khí, cấm mang, sử dụng dao tại nơi công cộng, trường học sẽ bị xử phạt tù đến 1 năm; sản xuất, mua bán, vận chuyển và sử dụng trái phép sẽ bị phạt tù từ 6 tháng đến 4 năm.