Lễ trao giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2023 được tổ chức tại trụ sở hội, với sáu tác phẩm được trao giải, trong đó riêng văn xuôi trao cho ba tác phẩm.

Đó là tiểu thuyết Giờ thứ sáu đến giờ thứ chín của tác giả Nguyễn Một; tập truyện ngắn Một mùa hè dưới bóng cây của tác giả Nguyễn Tham Thiện Kế và tiểu thuyết Tuyệt không dấu vết của tác giả Nguyễn Việt Hà ở thể loại văn xuôi.

Thể loại lý luận phê bình trao cho Tự chủ văn chương và sứ mệnh tự do (Phùng Ngọc Kiên chủ biên - Đoàn Ánh Dương), sách do Tao Đàn, NXB Hội Nhà văn phát hành.

Ở thể loại thơ trao cho Đồng sen tàn của tác giả Nguyễn Phúc Lộc Thành.

Thể loại văn học thiếu nhi trao cho Cá Linh đi học của Lê Quang Trạng - một tác giả trẻ thế hệ 9X.

Mảng văn học dịch, hội đồng chung khảo quyết định không trao giải thưởng.

Mùa giải năm nay nhớ mùa giải năm xưa

Về việc năm nay ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam trao giải cho đến ba tác phẩm văn xuôi, ông Nguyễn Bình Phương nói đây chính là "bản lĩnh" của ban chấp hành hội.

Bản lĩnh ở chỗ "động thái này, dù muốn hay không, cũng phần nào khiến giới yêu văn học có dịp liên tưởng và so sánh với sự kiện trao giải văn xuôi năm 1991, cách đây 33 năm".

Ông Phương nhắc tới giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam đáng chú ý nhất trong lịch sử giải thưởng này vào năm 1991, cũng trao giải cho ba tác phẩm văn xuôi là: Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh; Mảnh đất lắm người nhiều ma của Nguyễn Khắc Trường; Bến không chồng của Dương Hướng.

Ba tác phẩm này sau hơn 30 năm vẫn khẳng định được giá trị lớn, ba tác giả đều trở thành những tên tuổi lớn của văn học Việt Nam sau Đổi mới.

Về ba tác giả văn xuôi được trao giải năm nay, ngoài Nguyễn Việt Hà là tên tuổi đã xác lập một vị trí nhất định trong làng văn thì Nguyễn Một và Nguyễn Tham Thiện Kế là những cái tên khá bất ngờ với nhiều người yêu văn chương.

Ông Phương nhận xét Giờ thứ sáu đến giờ thứ chín của Nguyễn Một thể hiện bản lĩnh qua góc nhìn nhận độc lập, khách quan trước những vấn đề vốn đã được mặc định, từ đó soi chiếu về sự tồn tại đầy kiên cường, cũng đầy tính may rủi của cá nhân con người trong những giai đoạn, những tình thế lịch sử bất trắc, hiểm nguy.

Còn Một mùa hè dưới bóng cây của Nguyễn Tham Thiện Kế được đánh giá cao ở sự can đảm, phá vỡ cấu trúc câu và làm mới ngôn ngữ theo cách của riêng mình mà vẫn tạo được sự thấu cảm với người đọc.

Việc để trống giải thưởng cho văn học dịch năm 2023, ông Phương nói, theo nhìn nhận của nhiều người, đây là điều khá đáng tiếc. Bởi nó chưa phản ánh đúng với thực trạng bề rộng phong phú của số lượng cũng như bề sâu về chất lượng dịch của năm.

Tác giả trẻ thờ ơ với giải? 

Ở hệ thống giải thưởng Tác giả trẻ, năm nay, số lượng tác phẩm tham gia xét giải khá khiêm tốn, dừng ở con số 14. Hội đồng chung khảo quyết định chỉ trao một giải duy nhất cho tiểu thuyết giả tưởng Nhân sinh kép: sống hai cuộc đời của tác giả Đức Anh.

Vậy là mùa giải thưởng thứ ba, giải Tác giả trẻ "mất mùa" khi số lượng tác phẩm gửi tham gia khiêm tốn và chỉ chọn trao được một tác phẩm duy nhất chứ không phải trao nhiều tác phẩm ở nhiều thể loại như hai mùa giải trước.

Ông Phương nói mặc dù xác định rằng sáng tác văn học không phải là chu trình đều đều qua các năm, mà có thăng, có giáng, nhưng Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam "vẫn cần có những tìm hiểu, những phân tích, đánh giá về hiện tượng giảm sút này cho thấu đáo".