Đánh giá về tăng trưởng của TP HCM, TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, nói địa phương chủ yếu dựa vào lợi thế có sẵn, không có giá trị gia tăng mới.

"TP HCM đang có xu hướng rơi vào bẫy thu nhập trung bình một cách nhanh chóng", ông Cung nói tại Hội thảo tham vấn quy hoạch TP HCM giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, sáng 28/2.

"Bẫy thu nhập trung bình" là tình trạng khi nền kinh tế đạt đến mức thu nhập bình quân nhất định và giậm chân tại mức đó, không thể vượt qua ngưỡng để trở nên giàu có hơn. Trong trường hợp của TP HCM, ông Cung cho biết, thành phố đang đối diện một số vấn đề như các ngành công nghiệp thế hệ sau không phát triển đủ mạnh, lớn để thay thế cho thế hệ đầu tiên (thâm dụng lao động lớn) trong khi đang phải công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Các ngành dịch vụ hiện đại, có giá trị gia tăng cao cũng chưa xuất hiện đủ nhanh.

Ông phân tích, thực chất thành phố có đủ tiềm lực, điều kiện để hướng đến mục tiêu, các kịch bản tăng trưởng cao hơn nhưng bị vướng bởi chưa có chính sách, thể chế đúng.

"Gốc rễ là TP HCM không được trao đủ quyền, không được tự chủ đủ mức để có tư duy mới với dư địa chính sách, thể chế đặc thù đủ lớn trong xây dựng bộ máy, đội ngũ lãnh đạo, công chức đủ năng lực xây dựng, thực thi, giải quyết yêu cầu, mẫu thuẫn trong phát triển kinh tế - xã hội", ông Cung nhìn nhận.

Chủ tịch TP HCM Phan Văn Mãi thừa nhận vấn đề này khi nói mô hình, thể chế là điểm nghẽn gốc của địa phương. Ông Mãi, trong một số cuộc họp trước đó cũng cho biết, bản thân TP HCM chỉ cần cơ chế, không cần tiền.

Nói thêm, ông Nguyễn Đình Cung góp ý, cần đẩy mạnh đầu tư phát triển cho TP HCM vì mức chi hiện nay quá thấp. Theo ông, nhiều năm, TP HCM đã bị lấy đi quá nhiều nguồn thu ngân sách nhưng đổi lại không có cơ chế, chính sách, công cụ phù hợp, đủ hấp dẫn để huy động nguồn lực xã hội. "Gần đây TP HCM có Nghị quyết 98 nhưng mới chỉ là nửa chừng xuân", ông Cung nói.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cũng đặt vấn đề về tính cần thiết tăng tỷ lệ điều tiết ngân sách giữ lại của thành phố (hiện là 21%) trong bối cảnh nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển tại địa phương là rất lớn.

"TP HCM không xin hoàn toàn mà chỉ cần vốn mồi. Việc phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng - TOD cần hàng tỷ USD nhưng nếu làm tốt thì khi đi vào vận hành, thành phố sẽ có nguồn thu trả lại ngân sách", ông Sơn nói.

Chuyên gia này cũng cho rằng TP HCM đang đi đầu trong việc làm những thứ "chưa có tiền lệ" và nếu thành công, sẽ có ý nghĩa lớn trong nhân rộng cả nước.

TP HCM đóng góp gần 20% GDP cả nước và 25% tổng thu ngân sách. Theo nhìn nhận của Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, đây là đô thị đặc biệt, cửa ngõ kết nối vùng, đồng thời là đầu tàu kinh tế với sức lan tỏa lớn. Nhưng thời gian qua, TP HCM đối diện với nhiều thách thức khi nhiều tiềm năng, thế mạnh cùng các đột phá sáng tạo chưa được khai thác hiệu quả; tăng trưởng kinh tế chưa tương ứng lợi thế; vai trò đầu tàu, dẫn dắt đang có xu hướng suy giảm. Do đó, trong quy hoạch tới đây, thành phố cần xác định được trọng tâm, các khâu đột phá, các ngành kinh tế ưu tiên để khai mở các tiềm năng, động lực phát triển.

Đức Minh