Một số trường hợp khi xử lý vi phạm hành chính, cơ quan chức năng áp dụng biện pháp tịch thu phương tiện vi phạm là ô tô.

Tuy nhiên, nếu phương tiện bị tịch thu là tài sản đã được thế chấp trong ngân hàng trước đó thì có thể gặp rắc rối. Đó là khi bên thế chấp không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ thanh toán cho ngân hàng thì ngân hàng không thể lấy lại phương tiện vi phạm từ các cơ quan chức năng để xử lý tài sản, thu hồi nợ.

Xe tang vật trong một vụ buôn thuốc lá lậu bị Công an huyện Hóc Môn, TP.HCM tịch thu. Ảnh: NGUYỄN TÂN

Tòa bác yêu cầu khởi kiện của ngân hàng

Tháng 9-2016, một chi nhánh ngân hàng tại TP.HCM cho ông CHP vay 140 triệu đồng. Để đảm bảo cho khoản vay, ông P. đã thế chấp một chiếc xe tải đứng tên mình cho ngân hàng. Hai bên đã đăng ký giao dịch đảm bảo theo quy định.

Tháng 4-2017, chủ tịch UBND tỉnh Bình Phước ra quyết định xử phạt ông P. về hành vi buôn bán thuốc lá lậu và áp dụng hình phạt bổ sung là tịch thu chiếc xe tải nói trên. Tháng 9-2018, Công an huyện Hớn Quản (Bình Phước) gửi thông báo cho ngân hàng cho biết đã bán đấu giá chiếc xe nêu trên và yêu cầu ngân hàng loại chiếc xe ra khỏi diện tài sản cầm cố thế chấp, để người trúng đấu giá đăng ký sử dụng chiếc xe.

Không đồng ý, ngân hàng đã nhiều lần làm văn bản yêu cầu cho nhận lại xe để xử lý tài sản đảm bảo, thu hồi nợ nhưng không nhận được phản hồi. Sau đó, ngân hàng đã khởi kiện vụ án hành chính, yêu cầu hủy một phần quyết định của chủ tịch tỉnh đồng thời yêu cầu nhận lại xe. Tuy nhiên, ngày 21-8-2020, TAND tỉnh Bình Phước đã đình chỉ vụ án với lý do hết thời hiệu khởi kiện.

Tương tự, ngày 23-9-2020, TAND tỉnh Kiên Giang đã xét xử sơ thẩm vụ án hành chính và đã tuyên bác các yêu cầu của một ngân hàng TMCP về việc buộc trả lại cho ngân hàng một chiếc ô tô là tài sản thế chấp.

Trước đó, tháng 10-2017, anh NVS vay 471 triệu đồng tại ngân hàng này, thế chấp một chiếc ô tô. Đến tháng 3-2019, chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang xử phạt anh S. về hành vi vận chuyển thuốc lá lậu và áp dụng biện pháp tịch thu phương tiện vi phạm là chiếc ô tô.

Vụ khác, ngày 19-4-2019, ông P. và bà M. bị chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng ra quyết định xử phạt hành chính về hành vi vận chuyển thuốc lá lậu, hình phạt bổ sung là tịch thu chiếc ô tô.

Ông P., bà M. đã khởi kiện vụ án hành chính và ngày 13-11-2019, TAND tỉnh xử sơ thẩm đã tuyên bác yêu cầu khởi kiện của hai ông bà. Hai người kháng cáo nên ngày 22-7-2020, TAND Cấp cao tại TP.HCM xử phúc thẩm nhưng tuyên y án sơ thẩm.

Trong bản án phúc thẩm, về phần chiếc ô tô bị tịch thu, HĐXX nhận định: “Mặc dù phương tiện trên đã thế chấp cho ngân hàng nhưng việc áp dụng hình thức xử phạt bổ sung tịch thu phương tiện là đúng và hết sức cần thiết trong tình hình buôn thuốc lá lậu hiện nay, có tác dụng phòng ngừa chung và làm gương cho người khác”.

Luật quy định sao?

Trong cả ba vụ án hành chính nêu trên có điểm chung là cơ quan chức năng căn cứ vào điểm b khoản 3 Điều 25 Nghị định 185/2013 (được sửa đổi bởi khoản 22 Điều 1 Nghị định 124/2015 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hàng lậu, hàng cấm…) để áp dụng biện pháp tịch thu phương tiện.

Phía ngân hàng thì cho rằng các cơ quan có thẩm quyền tịch thu phương tiện đã xâm hại nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Bởi lẽ khi cho khách hàng vay, ngân hàng đã thực hiện đủ các quy định của pháp luật như ký hợp đồng thế chấp, đăng ký giao dịch đảm bảo…

Hơn nữa, trong các hợp đồng tín dụng khách hàng đã cam kết sử dụng vốn vay đúng mục đích, đúng theo quy định của pháp luật. Hành vi buôn bán hàng cấm là hành vi vi phạm của chủ phương tiện, không phải lỗi đơn vị nhận thế chấp.

Ngoài ra, khoản 5 Điều 323 BLDS 2015 quy định một trong những quyền của bên nhận thế chấp là yêu cầu bên thế chấp hoặc người thứ ba giữ tài sản thế chấp giao tài sản đó cho mình để xử lý khi bên thế chấp không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.

Cạnh đó, khoản 4 Điều 4 Nghị định 163/2006 (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 11/2012) quy định trong trường hợp giao dịch đảm bảo được giao kết hợp pháp và có giá trị pháp lý đối với người thứ ba thì tòa án, cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác không được kê biên tài sản đảm bảo để thực hiện nghĩa vụ khác của bên đảm bảo, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Mặt khác, khoản 6 Điều 19 Nghị định 166/2013 (quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính) thì một trong những loại tài sản không được kê biên đó là tài sản đang được cầm cố, thế chấp hợp pháp.

Trong khi đó, tại bản án của TAND tỉnh Kiên Giang, tòa này nhận định theo khoản 22 Điều 1 Nghị định 124/2015 (sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 185/2013) quy định ngoài hình thức xử phạt bằng tiền còn có hình thức xử phạt bổ sung tịch thu phương tiện dùng để vận chuyển hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu trong trường hợp tang vật có số lượng từ 500 bao trở lên.

Tòa còn viện dẫn khoản 15 Điều 1 Nghị định 97/2017 (sửa đổi, bổ sung Nghị định 81/2013). Đồng thời, căn cứ vào khoản 6 Điều 12 Luật Xử lý vi phạm hành chính để bác yêu cầu của ngân hàng. Từ những căn cứ trên, tòa xác định đối với hành vi vận chuyển thuốc lá lậu, người có thẩm quyền có quyền xử phạt và áp dụng hình thức tịch thu phương tiện vi phạm.