Nhận định này được các chuyên gia nêu tại hội thảo Phòng ngừa tranh chấp, lừa đảo trong thương mại quốc tế, chiều 23/8.
Điển hình nhất là vụ 5 doanh nghiệp "suýt" mất trắng hàng chục container điều xuất sang Italy đầu tháng 3. Theo ông Bạch Khánh Nhựt, Phó chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam, thông tin ban đầu các doanh nghiệp bị lừa đảo gần 100 container điều khi xuất sang Italy, nhưng sau khi xác thực lại, chính xác là 76 container gặp sự cố. Hiện vụ việc đã được giải quyết, Việt Nam đã giành lại toàn bộ lô hàng.
Nhắc lại nguyên nhân khiến các doanh nghiệp Việt bị lừa trong vụ việc này, Phó chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam cho rằng, do họ quá tin tưởng công ty môi giới - đã làm việc với nhau 15 năm - nên không liên hệ trực tiếp với đối tác.
Ông Nguyễn Đức Thanh, Tham tán công sứ Việt Nam tại Italy, người trực tiếp hỗ trợ các doanh nghiệp Việt đòi lại 76 container điều, cũng cho rằng các doanh nghiệp điều Việt Nam đã bỏ qua khâu kiểm tra, xác tín đối tác tại Italy và bị đối tác lừa đảo.
Ông cho hay, khi thương vụ Việt Nam tại Italy hỗ trợ doanh nghiệp, đi kiểm tra, hầu hết công ty nhập khẩu tại đây đều có địa chỉ là nhà dân thường, ở vùng sâu vùng xa, không hoạt động, thậm chí có công ty là ngôi nhà bỏ hoang giữa cánh đồng...
Các chuyên gia tham dự hội thảo về phòng ngừa tranh chấp do VCCI tổ chức, chiều 23/8. Ảnh: Anh Minh
Dẫn các số liệu nghiên cứu, ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế VCCI cho hay, doanh nghiệp Việt Nam gặp tình trạng lừa đảo cao hơn so với các nước trên thế giới. Tội phạm lừa đảo từ bên ngoài với doanh nghiệp Việt Nam thường là khách hàng, trung gian, đại lý chứ không phải bị hacker hay băng nhóm tội phạm.
"Khi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam thì thấy các biên pháp chống lừa đảo của họ ít hơn so với thế giới", ông Đức nói và khẳng định doanh nghiệp Việt chưa chú trọng đủ điều này.
Ngoài ra, theo ông Đức, khi bị lừa đảo thương mại, không có nhiều doanh nghiệp Việt Nam thông báo cho cơ quan nhà nước vì sợ lộ lọt thông tin.
Để hạn chế rủi ro trong giao dịch thương mại quốc tế, Tham tán công sứ Việt Nam tại Italy Nguyễn Đức Thanh khuyến nghị, kiểm tra xác tín đối tác là yêu cầu đầu tiên, bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn xuất khẩu hàng hoá.
Việc kiểm tra địa chỉ công ty đối tác qua Google Map, gọi video để kiểm tra nhà máy, xưởng của đối tác, nếu không tin cậy thì không xuất hàng... Hoặc doanh nghiệp có thể bỏ vài chục USD mua báo cáo tài chính của đối tác. Ngay cả khi giao dịch bình thường với đối tác nước ngoài, doanh nghiệp có thể nhờ thương vụ, đại sứ quán Việt Nam ở các nước giúp đỡ.
"Nếu nhờ dịch vụ hay các công ty môi giới, ngoài việc chi hoa hồng cần phải đề nghị công ty môi giới cho giao dịch trực tiếp với đối tác", ông Thanh khuyến cáo.
Còn ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI cho rằng, ngoài củng cố lại hệ thống quản trị rủi ro, doanh nghiệp Việt cần có thói quen sử dụng dịch vụ pháp lý, luật sư trong các giao dịch làm ăn trong nước, quốc tế.
"Lúc làm ăn thuận lợi phải tính khi rủi ro. Sự an toàn, tin cậy luôn cần phải trả bằng chi phí. Các doanh nghiệp nên dựa vào các doanh nghiệp đi trước, các hiệp hội, ngành hàng, chuyên gia giỏi hỗ trợ trong hoạt động xuất khẩu", Phó tổng thư ký, kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI nêu.
Về dài hạn, ông Tuấn nói cần hình thành được một thị trường pháp lý vận hành hiệu quả. Ở đó các luật sư tốt, nhiều kinh nghiệm quốc tế để đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp trong các giao dịch làm ăn lớn ở quy mô quốc tế.
Anh Minh