BHXH Việt Nam vừa báo cáo Chính phủ hướng giải quyết việc thu sai BHXH bắt buộc, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đối với chủ hộ kinh doanh cá thể. Trong đó, đề xuất giải pháp “mở ra cơ hội hưởng lương hưu cho nhiều người khi về già”.

Tạo điều kiện hưởng lương hưu

Tính đến ngày 30-5-2023, cả nước có 3.567 chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia BHXH bắt buộc. Trong đó, số người đang dừng thu là 1.444 và đang đóng nối theo diện BHXH tự nguyện là 1.423; số người được hoàn trả toàn bộ tiền đã đóng vào quỹ là 28, người đang hưởng chế độ hưu trí và tử tuất là 275. Chỉ có 397 người rút BHXH một lần.

BHXH Việt Nam mong muốn nhiều người sẽ được nhận lương hưu khi về già. Ảnh: V.LONG

BHXH cho biết từ năm 2003 các hộ kinh doanh cá thể thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nhưng chủ hộ kinh doanh không nằm trong diện này. Tuy nhiên, với nhận thức khi đó thì họ vừa là chủ hộ kinh doanh vừa là người lao động (NLĐ). Do vậy, việc giao kết hợp đồng lao động với chính bản thân mình là người trực tiếp làm việc, hưởng thu nhập, tiền công.

Cạnh đó, quá trình lập hồ sơ tham gia BHXH bắt buộc theo quy định, một số hộ kinh doanh lập danh sách cả chủ hộ kinh doanh: “Đây là xuất phát từ nhu cầu muốn được tham gia BHXH của chủ hộ kinh doanh để sau này được hưởng các chế độ. Vì thế, một số địa phương đã thực hiện thu…” - BHXH Việt Nam lý giải.

Ngoài ra, BHXH cũng nhấn mạnh: Giai đoạn này các phần mềm quản lý đang trong quá trình xây dựng. Việc kiểm tra, rà soát của BHXH địa phương về kê khai, đăng ký đóng BHXH của đơn vị sử dụng lao động chưa được chặt chẽ. Chính sách BHXH chưa bao phủ hết đối tượng có nhu cầu tham gia và sẵn sàng tham gia BHXH bắt buộc như là chủ hộ kinh doanh.

Phê bình các địa phương thu không đúng

Năm 2016, ngay khi phát hiện một số địa phương thu sai BHXH đối với chủ hộ kinh doanh cá thể, BHXH Việt Nam đã có công văn yêu cầu dừng thu và báo cáo.

Dựa trên nguyện vọng của chủ hộ kinh doanh cá thể và đề nghị của các địa phương, BHXH có văn bản gửi Bộ LĐ-TB&XH đề xuất giải quyết theo hướng ghi nhận thời gian đã đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh cá thể, đồng thời vận động họ tham gia BHXH tự nguyện để về già hưởng lương hưu.

Mới đây nhất, ngày 19-5-2023, tổng giám đốc BHXH Việt Nam cũng có văn bản phê bình nghiêm khắc BHXH các địa phương thu sai. Yêu cầu nghiêm túc kiểm điểm, rút kinh nghiệm đối với lãnh đạo, tập thể, cá nhân liên quan.

Để giải quyết dứt điểm, BHXH Việt Nam đề xuất phương án giải quyết theo nguyên tắc đóng - hưởng. Cụ thể, chủ hộ kinh doanh cá thể có thời gian làm việc từ năm 2003 đến nay, nếu đã đóng BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN thì được hưởng các chế độ theo quy định khi đủ điều kiện hoặc được bảo lưu thời gian đã đóng.

Cạnh đó, không thu hồi tiền hưởng các chế độ trên của chủ hộ kinh doanh cá thể, không hoàn trả số tiền đã đóng. Với trường hợp ngành bảo hiểm đã hoàn trả số tiền đóng vào quỹ, nếu chủ hộ kinh doanh cá thể có nguyện vọng sẽ được đóng BHXH lại bằng số tiền đã thoái thu để khôi phục quá trình đóng BHXH.

Đồng thời, BHXH đề xuất bổ sung vào Luật BHXH (sửa đổi): đối với đối tượng chủ hộ kinh doanh đã đóng BHXH bắt buộc trước khi luật này có hiệu lực thi hành thì được tính thời gian để được hưởng các chế độ BHXH.

Đại diện BHXH Việt Nam nhận định hướng xử lý này sẽ tạo cơ hội cho hàng ngàn chủ hộ kinh doanh được hưởng lương hưu khi về già, ổn định cuộc sống lâu dài khi hết tuổi lao động. Củng cố niềm tin của người dân vào chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước.

Nếu đề xuất trên được chấp thuận, BHXH Việt Nam đề nghị Chính phủ ban hành nghị quyết phê duyệt công nhận chủ hộ kinh doanh cá thể là NLĐ làm việc theo hợp đồng lao động với chính bản thân mình. “Sau khi có nghị quyết, Chính phủ giao Bộ LĐ-TB&XH ra văn bản hướng dẫn việc tính thời gian đã đóng để hưởng các chế độ BHXH, BHYT, BHTN đối với chủ hộ kinh doanh cá thể…” - BHXH Việt Nam nêu.