Nhiều doanh nghiệp từ chối tiết lộ thông tin về đội ngũ thợ gõ, cắt sầu riêng dù chúng tôi đã liên hệ không ít lần. Cuối cùng, chúng tôi cũng có dịp theo chân một số thợ cắt sầu riêng ở các huyện Krông Pắk, Cư M’gar (tỉnh Đắk Lắk) để tìm hiểu về nghề "hot" này.

Thù lao "khủng" nhưng đền tiền không ít

Sau gần 10 năm lăn lộn với nghề cắt sầu riêng ở khắp các địa phương, anh Huỳnh Minh Kha (quê huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang) đã trở thành một tay "cắt sầu" lão luyện. Anh Kha kể thời gian đầu làm nghề, do chưa có kinh nghiệm nên nhiều lần anh cắt nhầm trái sầu riêng non hoặc chất lượng cơm không đạt, phải đền tiền cho chủ.

"Không có trường lớp đào tạo nên thợ cắt sầu riêng phải tự học hỏi, rút kinh nghiệm dần. Rất nhiều lần tôi đã phải cắt trái mang về rồi quan sát, gõ thử, đánh giá... mới tích lũy được kinh nghiệm như ngày hôm nay" - anh Kha tâm sự.

Anh Kha cho biết khi được chủ giao xuống vườn để "thăm khám", thợ cắt sầu riêng phải quan sát tổng thể để đánh giá sản lượng, chất lượng, sau đó mới quan sát đến từng trái sầu riêng. Theo kinh nghiệm của anh, nếu trái có màu da sẫm lại, chân gai lên các đường chỉ, khi gõ vào phát ra tiếng "bụp bụp" thì chứng tỏ đã già. Bên cạnh đó, trái sầu riêng khi đã già thì cắt xuống sẽ thấy phần tim cuống lên màu vàng, tròn đều.

Từ khoảng tháng 11 đến tháng 3 năm sau, anh Kha thường đi cắt sầu riêng tại các tỉnh khu vực ĐBSCL. Đến tháng 4, anh thu hoạch sầu riêng ở tỉnh Đồng Nai rồi ra Bình Thuận. Tháng 8 vừa qua, anh đầu quân làm công nhân cắt sầu riêng cho Công ty TNHH Xuất nhập khẩu HTN Fruits (huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk) với thù lao 1.500 đồng/kg. Đối với những vườn cây thấp, trung bình mỗi ngày anh có thể cắt được 6-7 tấn, tương đương thu nhập khoảng 10 triệu đồng/ngày.

Cũng được một doanh nghiệp ở huyện Cư M’gar thuê cắt sầu riêng, anh Võ Xuân Định (quê ở một tỉnh ĐBSCL) hưởng lương 100 triệu đồng/tháng. Nhờ có nhiều kinh nghiệm, anh còn được nhờ dạy nghề cho một thanh niên địa phương.

Nói về bí quyết làm tốt công việc cắt sầu riêng, anh Định cho biết người thợ phải có mắt tinh để nhận biết trái sầu đạt tiêu chí và phân loại được sầu riêng; tai thính để phân biệt âm thanh phát ra khi gõ vào trái, từ đó nhận biết được độ già, chất lượng trái.

Ngoài đội ngũ thợ cắt sầu riêng ở các tỉnh miền Tây đến làm việc, tỉnh Đắk Lắk cũng có nhiều thợ cắt sầu riêng là người địa phương. Anh Đặng Huy (ngụ huyện Cư M’gar) có thâm niên hơn 10 năm làm công việc cắt sầu riêng cho doanh nghiệp. Hiện nay, anh được 3 doanh nghiệp thuê phụ trách đội ngũ cắt sầu riêng với nhiệm vụ chủ yếu là đánh giá sản lượng, chất lượng vườn sầu riêng và điều hành, phân công nhiệm vụ cho các thợ cắt. "Những tháng cao điểm, tổng cộng thu nhập của tôi từ 3 doanh nghiệp là 180 triệu đồng/tháng. Ít ngày nữa, tôi xuống Tiền Giang cắt sầu riêng, sau đó sẽ đi các tỉnh khác. Mỗi năm, tôi đi cắt sầu riêng khoảng 10 tháng" - anh Huy cho biết.

Thợ cắt sầu riêng có kinh nghiệm được ví như "bác sĩ nội soi". Họ không những biết được trái sầu riêng già hay non mà còn phải biết chất lượng trái có bảo đảm hay không và căn được ngày chín sau khi cắt xuống. Thậm chí, thợ cắt sầu riêng còn biết được trong mỗi trái có những múi nào cơm ngon, múi nào cơm sượng, chỗ nào lép... mà không cần bổ trái ra.

Nghề cắt sầu riêng tuy được trả công cao nhưng cũng vô cùng khó nhọc và đối diện với nguy hiểm. Phải trèo lên những cây già, có thể cao đến hơn 10 m, không ít người bị ngã, thậm chí bị thương nặng. Bởi vậy, người làm nghề này còn cần sự khéo léo, nhanh nhạy và sức khỏe tốt để bám trụ với nghề. Họ phải đặt an toàn lên trên hết bởi mùa thu hoạch sầu riêng cũng chính là mùa mưa ở khu vực Tây Nguyên.

Bà Nguyễn Thái Huyền, Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu HTN Fruits, cho biết tay nghề của thợ cắt sầu riêng quyết định đến 50% sự sống còn của doanh nghiệp xuất khẩu. "Chúng tôi đang thuê 10 thợ cắt sầu riêng. Thợ mới có mức lương trung bình 40-80 triệu đồng/tháng. Đối với thợ có tay nghề cao, có thâm niên thì mức lương không dưới 100 triệu đồng/tháng. Đây là mức lương mơ ước của nhiều người, đặc biệt là đối với nông dân" - bà Huyền cho biết.

Đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng tại huyện Cư M’gar nhận định "lái" sầu riêng (thợ cắt) là bộ phận không thể thiếu của mỗi doanh nghiệp thu mua, xuất khẩu sầu riêng. Họ không chỉ góp phần quyết định sự thành công của doanh nghiệp mà còn góp phần giữ hình ảnh sản phẩm sầu riêng Việt Nam khi đưa ra thị trường thế giới.

"Nhiều ý kiến cho rằng doanh nghiệp cần giảm bớt khâu trung gian để giảm chi phí, giảm giá thành sản phẩm. Nông dân có thể tự cắt, tự mang sầu riêng đến bán cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, nông dân trồng sầu riêng Việt Nam không thể làm điều này, còn các doanh nghiệp xuất khẩu cũng không thể len lỏi vào từng vườn để tự cắt. Do đó, vẫn cần những người thợ cắt sầu riêng lành nghề" - đại diện doanh nghiệp này nêu quan điểm.

Theo giới kinh doanh sầu riêng, thực trạng đáng lo ngại hiện nay là không ít thợ mới vào nghề bắt tay với chủ vườn để cắt ẩu rồi, làm ảnh hưởng đến doanh nghiệp xuất khẩu cũng như hình ảnh sầu riêng Việt Nam trên thị trường thế giới. "Hai hôm nay, có 30 xe sầu riêng chuyển đến nhưng công ty chỉ nhận 10 xe vì đa phần chất lượng cơm sầu riêng không đạt. Nguyên nhân một phần do mưa nhiều, một phần do tay nghề của thợ cắt quá yếu" - đại diện doanh nghiệp than phiền.