Chi phí bù giá năng lượng tái tạo ảnh hưởng lớn đến ngành điện

Lan Nhi

(TBKTSG Online) - Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) trong phiên giải trình của ngành điện gần đây đã nhận định rằng giá điện từ nguồn năng lượng tái tạo (NLTT) hiện cao hơn so với giá điện từ nguồn năng lượng truyền thống như nhiệt điện hay thủy điện. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đang được Nhà nước giao thực hiện việc mua toàn bộ sản lượng NLTT và bù giá cho NLTT đang hòa chung với chi phí ngành điện, tạo nên gánh nặng.

Hệ thống truyền tải điện quốc gia đang gặp những khó khăn lớn trước tình trạng đầu tư ồ ạt vào năng lượng tái tạo. Ảnh minh họa: TTXVN

Giá bán điện chưa có tính thu hút đầu tư

Báo cáo với UBTVQH về kết quả phiên giải trình: “Thực trạng, giải pháp phát triển điện lực đến 2030 nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội” diễn ra cách đây một tuần, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội chỉ ra điểm mấu chốt là: “Cơ chế giá điện thiếu đột phá, chậm thay đổi” là nguyên nhân dẫn đến những bất cập sâu xa trong ngành điện.

Hiện Việt Nam chưa có giá điện hai thành phần, giá mua điện theo miền, theo khu vực để đưa ra định hướng đầu tư và phát triển phụ tải. Trong quá trình điều hành, chưa thực hiện được đầy đủ việc điều chỉnh giá điện theo cơ chế thị trường do ảnh hưởng đến tình hình kinh tế vĩ mô ở một số thời điểm nên còn treo một số khoản chi phí. Các khoản chênh lệch tỷ giá thực hiện theo hợp đồng mua bán điện của các năm trước. Giá bán lẻ điện chưa thu hút được đầu tư. Cơ cấu biểu giá bán lẻ điện thực hiện theo Luật Điện lực còn duy trì bù chéo giữa khách hàng sản xuất với khách hàng sinh hoạt, thương mại.

“Cơ cấu biểu giá bán lẻ điện được xây dựng từ năm 2014 nên chưa phù hợp với thực tế tiêu thụ điện của các nhóm khách hàng”, ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban kinh tế khẳng định. Và chứng minh rằng:
Giá điện từ nguồn năng lượng tái tạo hiện cao hơn so với nguồn điện từ nguồn năng lượng truyền thống (nhiệt điện, thủy điện lớn, …). EVN đang được nhà nước giao thực hiện mua toàn bộ sản lượng điện từ các dự án điện năng lượng tái tạo với mức giá do nhà nước quy định. Như vậy, chi phí bù giá cho năng lượng tái tạo đang được hòa chung với chi phí của ngành điện, chưa tách rõ ràng trong hóa đơn tiền điện.

Khi tỷ trọng năng lượng tái tạo tăng lên thì thành phần bù giá sẽ ngày càng tăng và ảnh hưởng lớn đến chi phí giá thành ngành điện. Đó cũng là lý do những năm gần đây, tư nhân ồ ạt đâu tư vào NLTT như điện gió, điện mặt trời để đợi Nhà nước thu mua với giá cao, bất chấp những khó khăn cho đường truyền tải.

Tại phiên giải trình trước đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cũng đã nêu vấn đề giá điện như thế nào. Như NLTT trước năm 2019 mua đến nay EVN phải thu mua toàn bộ với giá 7,09 cent Mỹ/kWh đến 9,35 cent Mỹ/kWh nên trong 2 năm từ 2019 đến nay có tới 5400MW NLTT được đầu tư, thậm chí đầu tư vượt quy hoạch.

Song giá bán buôn, bán lẻ điện lại có khoảng cách, chưa thực sự phản ánh mối quan hệ cung cầu, chưa theo quy luật giá trị, chưa thực sự phù hợp theo vùng miền, cơ chế hai giá nên cung-cầu về điện luôn bất cập.

Phương thức đấu giá cung cấp năng lượng phù hợp

Ủy ban Kinh tế Quốc hội đề nghị cần đẩy nhanh lộ trình thực hiện thị trường mua, bán điện cạnh tranh, cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp giữa nhà sản xuất và khách hàng tiêu thụ, cơ chế đấu thầu, đấu giá cung cấp năng lượng phù hợp, đặc biệt trong các dự án đầu tư NLTT. Cụ thể là minh bạch giá mua bán điện, có cơ chế khuyến khích thu hút vốn ngoài Nhà nước đầu tư xây dựng vào hệ thống truyền tải điện quốc gia. Vận hành hệ thống truyền tải điện quốc gia độc lập dưới sự kiểm soát của Nhà nước. Đẩy mạnh cổ phần hóa các tổng công ty, các công ty nắm giữ các nhà máy điện thuộc tập đoàn Nhà nước (Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam).

Mặt khác, vẫn phải tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện giá bán buôn và bán lẻ điện đảm bảo các nguyên tắc của cơ chế thị trường, tính đúng, tính đủ và tạo nguồn lực tài chính để tái đầu tư ngành năng lượng, khắc phục cách tính giá điện chưa hợp lý như hiện nay.

Tiến tới xóa bỏ mọi rào cản để bảo đảm giá điện minh bạch và do thị trường quyết định; không thực hiện bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, giữa các vùng, miền; hoàn thiện cơ chế, chính sách, các công cụ có tính thị trường để đẩy mạnh sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả. Xây dựng biểu giá điện công khai, minh bạch, lấy ý kiến người dân để lựa chọn phương án phù hợp.

Bên cạnh đó, xây dựng cơ chế giá điện đột phá, điều chỉnh kịp thời với thị trường, xây dựng giá điện hai thành phần; có chính sách để phát triển hài hòa các công trình theo vùng, miền, đưa ra tín hiệu định hướng và thu hút nhà đầu tư.

Mời xem thêm:

Giá điện cần sự công khai, minh bạch