Từ những hành động đuổi tàu cát thái quá, vụ việc đã trở nên nghiêm trọng thành vụ án hình sự.
Vướng vòng lao lý
Cuối tháng 8.2021, Công an huyện Yên Sơn (Tuyên Quang) đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can và bắt tạm giam ông Phạm Văn Trung (SN 1971, trú tại xóm 9, xã Tân Long) và ông Nguyễn Quang Huyên (cùng trú xóm 9, xã Tân Long) về hành vi cố ý làm hư hỏng tài sản.
Trước đó, ngày 23.8.2021, ông Trung, ông Hiệp và nhiều người dân xóm 9 đã dùng súng cao su tự chế bắn đá, sỏi vào tàu khai thác cát của Công ty CP Công nghiệp Tân Hà trên sông Lô vì cho rằng, những tàu khai thác cát này gây sạt lở bờ bãi trong một thời gian dài nhưng không biện pháp xử lý.
Ngày 24.8.2021, Công an huyện Yên Sơn cùng Công an xã Tân Long làm việc với chủ tàu cát lập biên bản, xác định thiệt hại. Chiều cùng ngày, 21 người dân bị triệu tập lấy thời khai. Hôm sau, 19 người được thả về, ông Trung và ông Huyên tiếp tục bị giữ lại và có quyết định khởi tố, tạm giam sau đó.
Tìm hiểu của phóng viên được biết, súng bắn đá tự chế là 2 cột tre thẳng, với dây cao su được buộc chặt hai đầu. Những viên đá to bằng nắm tay được kẹp giữa đoạn dây cao su, với sức kéo của một người trưởng thành thì "đạn" có thể bay xa cả trăm mét.
Những viên đá được bắn ra nếu trúng tàu cát rất có thể gây hư hỏng máy móc, thủng mái lán, thậm chí có thể gây tử vong nếu bắn trúng vào người. Chỉ mới nhìn qua nhưng có thể thấy việc bắn đá này là rất nguy hiểm.
Khi được đề nghị cung cấp thêm thông tin về vụ việc, ông Bùi Quang Tuấn - Trưởng Công an huyện Yên Sơn - cho biết: "Vụ việc đang trong quá trình điều tra, không thể cung cấp bất cứ thông tin, tài liệu gì khác".
Mâu thuẫn kéo dài
Công ty CP Công nghiệp Tân Hà được cấp phép khai thác cát sỏi trên sông Lô dọc theo xã Thắng Quân và một số xã khác theo 2 giấy phép số 51/GP-UBND cấp tháng 10.2017 và 15/GP-UBND cấp tháng 1.2019.
Người dân tại các xóm 9, 10 xã Tân Long cho hay, khi đơn vị khai thác cát dùng những tàu cuốc cải tiến với vòi hút cỡ lớn và thường xuyên hoạt động gần bờ thì tình trạng sạt lở bờ bãi diễn ra nghiêm trọng. Mâu thuẫn giữa người dân và doanh nghiệp cũng từ đó mà ra.
Số liệu thống kê từ UBND xã Tân Long thể hiện, chỉ tính riêng hộ ông Phạm Văn Trung đã bị sạt lở khoảng gần 4.000m2 đất vườn ven sông Lô.
Đứng bên triền đất vườn đã bị sạt lở xuống sông, bà Nguyễn Thị Quý - vợ ông Trung - cho biết, có những ngày, cả nhà phải ăn nằm ngoài bãi để xua đuổi tàu cát, không cho chúng tiến sát bờ.
Khi được hỏi có biết việc bắn đá vào tàu khai thác cát là vi phạm pháp luật, bà Quý ngập ngừng: "Biết là vi phạm, biết là sai, nhưng lúc đấy không còn cách nào khác. Không giữ đất thì lấy gì sống?".
Còn theo ông Trần Văn Hà (xóm 9, xã Tân Long), người dân đã nhiều lần đề nghị tới chính quyền, gọi cho các chủ tàu khai thác cát đề nghị không cho tàu hoạt động quá gần bờ nhưng chỉ được ít ngày rồi đâu lại vào đấy. Bờ bãi vẫn cứ sạt lở.
"Nói nhiều nhưng không giải quyết được gì nên chúng tôi buộc phải bắn đá để xua đuổi các tàu cát, cực chẳng đã cũng không ai muốn làm việc này" - ông Hà nói trong chua xót.
Bà Hoàng Thị Hằng - Phó Chủ tịch UBND xã Tân Long - cho biết, xã nhiều lần đề nghị đơn vị này thực hiện nghiêm việc cắm biển báo, phao tiêu, khai thác đúng khoảng cách quy định với bờ bãi nhưng cũng chỉ được một thời gian ngắn rồi biển, phao cũng mất.
"Rất khó để xác định đơn vị này có khai thác đúng địa giới mỏ hay không" - bà Hằng nói.
Tuy vậy, về phía Công ty CP Công nghiệp Tân Hà, ông Tạ Ngọc Điển - Giám đốc điều hành mỏ - trong các cuộc làm việc trước đó vẫn khẳng định, đơn vị hoạt đúng đúng chỉ giới cho phép. Các biển báo phao tiêu có được cắm nhưng liên tục bị mất do dòng nước chảy mạnh.
Mặc dù việc sạt lở diễn ra đã nhiều năm nhưng đến nay Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Tuyên Quang chưa có một cuộc kiểm tra, đánh giá độc lập, chi tiết về nguyên nhân gây sạt lở bờ bãi tại xã Tân Long để có câu trả lời thoả đáng cho người dân.