Dịch giả Mai Sơn (trái) đang giới thiệu bộ sách tại buổi ra mắt - Ảnh: L. ĐIỀN

Theo thông tin từ tọa đàm ra mắt 12 tập đầu của dự án này do Viện Giáo dục IRED tổ chức sáng 22-10, đây là lần đầu tiên bộ sách Lịch sử văn minh thế giới được dịch toàn văn sang tiếng Việt, mặc dù nội dung và tính cần thiết của bộ sách này từng không lạ với học giới và nhiều thế hệ sinh viên nhưng chỉ được biết đến qua những bản trích dịch của học giả Nguyễn Hiến Lê từ trước 1975 như: Lịch sử văn minh Ấn Độ, Lịch sử văn minh Trung Quốc, Nguồn gốc văn minh...

Câu chuyện hai vợ chồng Will Durant và Ariel Durant dành cả đời để viết công trình Lịch sử văn minh thế giới cũng thật thú vị: xuất thân từ ngành triết, Will Durant từng viết quyển Câu chuyện triết học (The Story of Philosophy) thành công vang dội vào năm 1927, tiền nhuận bút từ tác phẩm triết học này đủ để hai vợ chồng dành toàn bộ thời gian còn lại đi khắp thế giới thu thập tư liệu viết công trình Lịch sử văn minh như đã thấy.

Công việc này ngốn của hai vợ chồng Durant 40 năm ròng rã (mỗi ngày từ 8 đến 14 giờ làm việc), kết quả là công trình gồm 11 phần (mỗi phần từ 3-5 tập sách) được xuất bản suốt từ năm 1935 đến 1975 (từ phần 7, tên của người vợ Ariel Durant được đứng cạnh Will Durant do lẽ bà đóng góp công sức rất nhiều và đến lúc đó là đồng tác giả với chồng).

Từ góc nhìn của nhà thực hiện, ông Giản Tư Trung - viện trưởng Viện IRED - cho rằng bộ sách này là lời đáp nghiêm túc có tính học thuật cho vấn đề "văn minh là gì" trong khi lâu nay chúng ta vẫn kêu gọi xây dựng đời sống văn minh, gia đình văn minh, quốc gia văn minh...

"Bộ sách có tính khai phóng rất cao, Will Durant nhìn sử bằng triết và viết sử kiểu văn, tức là có được cái nhìn sâu xa nhất về sử và diễn đạt sinh động qua các tình tiết khiến người đọc không chán ngấy" - ông Trung chia sẻ thêm.

Ở vai trò hiệu đính và biên tập bản thảo, dịch giả Mai Sơn nhận thấy toàn bộ công trình của Will Durant dường như là để trả lời cho câu hỏi của triết gia Voltaire: "Tôi cần biết nhân loại đã bước những bước như thế nào từ thời kỳ dã man đến thời đại văn minh".

Trả lời câu hỏi này không đơn giản, hai vợ chồng Durant đã bỏ tiền túi tự đi khắp cả châu Âu, đến nhiều nơi trên thế giới, trực tiếp đặt chân đến viễn Đông, cận Đông, lục tìm tư liệu của các nền văn minh Ấn Độ, Trung Quốc, Ai Cập, Lưỡng Hà... để có thể trình bày lịch sử văn minh nhân loại trong vòng 2500 năm ở cả hai chiều tích hợp: trục dọc theo thời gian hình thành, và chiều ngang là các lĩnh vực, các thành tựu văn minh như nghệ thuật, tôn giáo, chính trị, khoa học...

Dịch giả Phạm Viêm Phương tâm đắc ở những bài học lịch sử Will Durant viết cho mỗi chương. "Ông có kiểu bình luận lịch sử thú vị, chẳng hạn sau những gì mô tả về thời phong kiến với các vị vua, lãnh chúa đánh nhau liên miên, Durant bảo rằng: Nhưng lịch sử không chỉ có vậy, trong lúc đó những người dân cũng đấu tranh với thiên nhiên và với công việc thủy lợi, làm nông và mở rộng giao thương... để làm nên văn minh cho thời đại mình".

Sự đóng góp đáng kể của nhóm dịch thuật còn ở chỗ chú trọng việc chú giải các thuật ngữ hoặc "điển tích" mà Will Durant sử dụng rất nhiều trong bộ sách. "Durant viết kỹ về cuộc đời các danh nhân, thời Phục Hưng chẳng hạn, nên đọc rất lý thú. Và đặc biệt là Will Durant với tinh thần khai phóng luôn chọn đứng về phía nhân dân, chủ trương đặt mình vào vị thế của các nhân vật lịch sử, để nhận định lịch sử một cách công bình", dịch giả Bùi Xuân Linh chia sẻ.

3 tập của Phần 1 bộ sách đồ sộ vừa ra mắt - Ảnh: L. ĐIỀN

Nguyên tác Lịch sử văn minh thế giới (The Story of Civilization) gồm 11 phần: Di sản phương Đông (1935); Đời sống Hy Lạp (1939); Caesar và Giê-su (1944); Thời đại của Niềm tin (1950); Thời Phục Hưng (1953); Thời Cải Cách (1957); Mở đầu thời đại của Lý Trí (1961); Thời đại của Louis XIV (1963); Thời đại Voltaire (1965); Rousseau và Cách Mạng (1967); Thời đại Napoléon (1975).

Hiện đã ra mắt 3 phần gồm 12 tập do NXB Khoa học Xã hội cấp phép; dự kiến đến năm 2022 sẽ ấn hành hết 11 phần với khoảng 50 tập.

Câu chuyện về sáng tạo nghệ thuật thị giác xuyên suốt lịch sử nhân loại

TTO - Tôi đã đọc nguyên tác The Story of Art ấn bản thứ 16 của nhà Phaidon, ngay khi nó ra đời năm 1995. Rồi còn có cả bản bỏ túi, cũng của nhà Phaidon. Yêu cuốn này lắm, nên vẫn cứ mong có một bản dịch trọn vẹn phát hành rộng rãi ở ta.