Tờ The Globe and Mail ngày 6-11 đưa tin chính phủ Canada đang xây dựng chiến lược đầu tiên đối với toàn bộ khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, trong đó sẽ bao gồm thách thức từ việc đối phó Trung Quốc.
Động thái trên diễn ra trong bối cảnh quan hệ giữa Ottawa và Bắc Kinh chứng kiến sự rạn nứt tồi tệ nhất trong nửa thế kỷ qua.
Theo tờ báo, việc gọi đây là một chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thay vì tiếp tục chỉ tập trung vào khu vực Châu Á - Thái Bình Dương phản ánh sự thay đổi quan trọng trong cách Canada tiếp cận châu Á và các quốc gia giáp Ấn Độ Dương, chẳng hạn Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh và Sri Lanka.
Chiến lược đầu tiên của Canada
Theo The Globe and Mail, ông Jonathan Fried - cựu đại sứ Canada tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và tại Nhật - đứng đầu một ban thư ký đặc biệt tại Bộ các Vấn đề Toàn cầu Canada, chịu trách nhiệm về việc xây dựng chiến lược. Ban này cũng bao gồm ông Michael Danagher - cựu đại sứ Canada tại Hàn Quốc.
Khinh hạm HMCS Ottawa lớp Halifax của Hải quân Hoàng gia Canada tại căn cứ Kure của Nhật. Ảnh: YOSHIHIRO INABA
Những tháng qua, ông Fried đã tham khảo ý kiến của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp, các tỉnh bang, giới học thuật và các chuyên gia về Trung Quốc và châu Á - Thái Bình Dương về một kế hoạch toàn diện.
Điều này không chỉ giải quyết vấn đề về Trung Quốc, mà còn tập trung vào việc đa dạng hóa thương mại với các nước Đông Nam Á, như Malaysia, Việt Nam, Indonesia và Thái Lan.
Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương sẽ mở rộng mạng lưới kết nối với các đối tác, mà theo đó Canada và các đồng minh có thể tập trung để đối phó sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc, không chỉ ở Châu Á - Thái Bình Dương mà còn cả Ấn Độ Dương và hơn thế nữa.
Ban thư ký đã tham vấn ý kiển về chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương từ ông Stephen Nagy - phó giáo sư cao cấp về chính trị và nghiên cứu quốc tế tại ĐH Cơ đốc giáo Quốc tế của Nhật.
Ông Nagy cho rằng mối quan tâm đối với Mỹ, Nhật, Canada, Hàn Quốc, Úc và những nước khác là chính phủ Trung Quốc sẽ định hình lại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương rộng lớn hơn để phản ánh các ưu tiên của chính Bắc Kinh.
“Điều này đồng nghĩa với việc ít minh bạch hơn, ít tập trung hơn vào pháp quyền, suy yếu các thể chế quốc tế, củng cố ý tưởng không can thiệp vào các vấn đề nội bộ của một quốc gia” – ông Nagy nói thêm.
Thông điệp đến Mỹ
Theo The Globe and Mail, việc Canada đánh giá khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương diễn ra trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đang thúc giục Ottowa làm rõ cách thức tiếp cận dối với Trung Quốc.
Quan hệ Mỹ-Trung Quốc-Canada. Ảnh: UALBERTA
Tại phiên điều trần cho chức vụ ở Washington, D.C. hồi tháng 9, ông David Cohen - tân đại sứ Mỹ tại Canada - cho biết chính quyền ông Biden đã “chờ Canada đưa ra khuôn khổ cho chính sách chung về Trung Quốc của mình”.
Ông Cohen cho biết nhiệm vụ của mình tại Ottawa sẽ bao gồm việc "đảm bảo rằng các chính sách của Canada phản ánh lời nói của họ về cách tiếp cận với Trung Quốc".
The Globe and Mail cho hay ông Fried không cung cấp chi tiết về quá trình đánh giá. Bộ Bộ các Vấn đề Toàn cầu Canada từ chối cho biết về thời điểm hoàn thành chính sách.
Tuy nhiên, bà Syrine Khoury - thư ký báo chí của Ngoại trưởng Canada Mélanie Joly - cho biết Ottawa muốn “một cách tiếp cận tích hợp mới đối với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nhằm đa dạng hóa sự tham gia của Canada và làm sâu sắc hơn các quan hệ đối tác ngoại giao, kinh tế, an ninh và phát triển bền vững”.
Một phần của chiến lược cũng là “duy trì các giá trị dân chủ và nhân quyền trong khu vực”, bà Khoury nói thêm.
Trong khi đó, ông Guy Saint-Jacques - cựu đại sứ Canada tại Trung Quốc – nhận định việc gọi đây là “chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương” một phần có thể là “thông điệp gửi tới Mỹ rằng chúng tôi đồng hành cùng Washington”.
Xung quanh thách thức về Trung Quốc
Theo ông Saint-Jacques - người cũng được ông Fried tham khảo ý kiến, trung tâm của bất kỳ chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nào vẫn phải là Trung Quốc, đặc biệt là sau khi hai công dân Canada là ông Michael Spavor và ông Michael Kovrig được Trung Quốc thả tự do.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: REUTERS
“Thông điệp gửi tới Trung Quốc là chúng tôi không có vấn đề gì với việc nước này trở thành siêu cường, nhưng Bắc Kinh phải tuân thủ các quy tắc quốc tế và phải ngừng hành động như một bên bắt nạt” – ông Saint-Jacques nói.
“Về thương mại, chúng tôi phải làm ăn với Trung Quốc nhưng đồng thời chúng tôi sẽ cố gắng đa dạng hóa thương mại với các nước khác trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương” – ông Saint-Jacques lưu ý.
Theo ông Goldy Hyder - chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Canada, chiến lược mới của Canada là “cực kỳ quan trọng”, nói thêm rằng các doanh nghiệp tại Canada đang thúc đẩy Ottawa thực hiện chiến lược này.
Chia sẻ ý kiến với ông Fried, ông Hyder đề xuất Canada cần khuyến khích các doanh nghiệp chủ động tận dụng lợi thế thành viên của Canada trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Ông Hyder lưu ý rằng Úc, Hàn Quốc và Nhật phần lớn đứng về phía Washington liên quan các căng thẳng về lãnh thổ và an ninh với Trung Quốc, song vẫn theo đuổi hợp tác kinh tế và thương mại với Bắc Kinh.
Chia sẻ quan điểm với ông Fried, ông Jonathan Berkshire Miller – người đứng đầu Hội đồng Chính sách Quốc tế - cho rằng Canada cần “làm loãng tầm quan trọng của Trung Quốc trong việc hoạch định chính sách đối ngoại của Canada”.
Trung Quốc chỉ là điểm đến của khoảng 4 đến 5% kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Canada và xếp sau Mỹ và Anh về đầu tư trực tiếp nước ngoài tại đây. Phần lớn các mối quan hệ thương mại với Trung Quốc là phía người tiêu dùng Canada mua hàng hóa từ các nhà sản xuất Trung Quốc.
Ông Berkshire Miller cho rằng Canada cần phải đa dạng hóa cách tiếp cận của mình ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và “bác bỏ ý kiến cho rằng Trung Quốc là một quốc gia ngoại lệ” cần được chú ý đặc biệt.
“Nhiều thị trường khác ở châu Á sẽ mang lại cho Canada một mối quan hệ thương mại ổn định không giống như Trung Quốc, quốc gia đã chặn nhập khẩu thịt lợn và thịt bò để trả đũa sau khi giám đốc điều hành Huawei Mạnh Vãn Chu bị bắt tại Vancouver” – ông nói thêm.
Trong khi đó, bà Sarah Kutulakos - giám đốc điều hành của Hội đồng Kinh doanh Trung Quốc Canada – cho rằng không có thị trường châu Á nào khác mang lại cơ hội kinh tế như Trung Quốc.
Theo bà Kutulakos, điều quan trọng đối với Canada là phải chuẩn bị một chiến lược cho châu Á, vì việc thiếu một chiến lược sẽ khiến hoạt động kinh doanh của Canada gặp bất lợi.
“Rủi ro không phải là việc Trung Quốc bị pha loãng trong một chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đó là việc không có chiến lược” – bà Kutulakos lưu ý.
