Từ năm 1996 đến nay, TP.HCM áp dụng tính định mức nước theo nhân khẩu, mỗi nhân khẩu có 4 m3/tháng hưởng giá ưu đãi. Theo Thông tư 44/2021 của Bộ Tài chính, định mức nước chỉ tính theo đồng hồ (10 m3/đồng hồ/tháng) và bỏ cách tính theo nhân khẩu.
Theo Sawaco, thuận lợi của việc cấp định mức nước theo đồng hồ là đơn giản thủ tục hành chính, người dân không phải đăng ký định mức còn đơn vị cấp nước không cần quản lý biến động nhân khẩu.
Công nhân vận hành nhà máy nước ở TP.HCM
Sawaco
Tuy nhiên, cách tính định mức này bất lợi với gia đình đông người, sử dụng nước nhiều hơn, nhưng định mức bằng với hộ gia đình ít người, dẫn đến mức chi trả tiền nước cao hơn rất nhiều. Trong khi đó, những gia đình đông người đa phần có mức thu nhập thấp, chưa có điều kiện mua nhà ở riêng nên phải sống chung nhiều thế hệ.
Sawaco nhận định cách tính theo nhân khẩu công bằng hơn, bởi định mức được cấp riêng cho từng cá nhân nên hộ gia đình dù đông người hay ít người thì mức chi trả tiền nước của mỗi người như nhau.
Trong quá trình xây dựng phương án giá nước giai đoạn 2023 - 2027, Sawaco đã chuẩn bị phương án giá nước tính định mức theo nhân khẩu và phương án tính định mức theo đồng hồ nước. Theo đó, nếu khách hàng có lượng tiêu thụ thấp từ 1 - 8 m3/tháng sẽ có mức chi trả bằng nhau, với lượng tiêu thụ trên 8 m3/tháng thì cách tính định mức theo đồng hồ có mức chi trả cao hơn, và lượng tiêu thụ càng cao thì số tiền chênh lệch càng lớn.
Đơn cử như hộ dân cư có mức tiêu thụ 40 m3/tháng, phương thức tính định mức theo đồng hồ có mức chi trả cao hơn cách tính theo nhân khẩu là 173.000 đồng/tháng. Đối chiếu với cơ sở dữ liệu khách hàng sử dụng nước sinh hoạt từ 1 - 40 m3/tháng của tháng 9.2023, tỷ lệ hộ dân có mức tiêu thụ từ 1 - 8 m3/tháng chiếm hơn 23%, nhóm này không bị ảnh hưởng bởi thay đổi cách tính định mức. Tuy nhiên, có gần 77% khách hàng bị ảnh hưởng khi thay đổi cách tính định mức sang theo đồng hồ.
Theo số liệu của Sawaco, bình quân tiêu thụ của hộ dân cư tại TP.HCM là 20 m3/tháng và bình quân định mức nước sinh hoạt là 16 m3/tháng (hộ 4 nhân khẩu). Sawaco cũng đưa ra bài toán khi giá bán bình quân tăng 7,7% theo dữ liệu bình quân tiêu thụ và bình quân định mức nước của một hộ gia đình. Cụ thể, với phương thức tính định mức theo nhân khẩu, mức chi trả tiền nước năm 2023 của một hộ có 4 người là 170.800 đồng/tháng, chiếm khoảng 0,68% thu nhập hộ (số liệu năm 2021 của Cục Thống kê TP.HCM). Còn nếu tính định mức theo đồng hồ, một hộ gia đình phải trả 211.000 đồng/tháng chiếm khoảng 1,25% thu nhập.
Sawaco cho biết việc tính định mức nước theo nhân khẩu tại TP.HCM được thực hiện từ nhiều năm. Doanh nghiệp cũng xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý việc cấp định mức và đơn giản hóa thủ tục để tạo điều kiện cho người dân được sử dụng nước đúng mức giá quy định, đảm bảo nguyên tắc một nhân khẩu chỉ được cấp định mức trên một thuê bao đồng hồ nước.