Khi vắc-xin COVID-19 mới của Pfizer được phê duyệt - có thể sớm nhất là vào tháng 12, thì nó cũng sẽ không có mặt tại các hiệu thuốc. Một phần bởi vì nó cần phải được bảo quản ở nhiệt độ cực kỳ lạnh: -70 độ C, lạnh hơn nhiều so với nhiệt độ thấp nhất của tủ đông thông thường.

Ở các nước đang phát triển, ngay cả những loại vắc-xin có thể bảo quản được ở hiện tại cũng là một thách thức lớn về mặt logistics. Tuy nhiên, một công ty khởi nghiệp của Thụy Điển đang nghiên cứu một giải pháp thay thế: công nghệ có thể chuyển đổi bất kỳ loại vắc-xin nào thành dạng bột giúp chúng có thể tồn tại mà không cần làm lạnh.

Göran Conradson, Giám đốc điều hành của Ziccum, công ty startup đã tạo ra quy trình mới cho biết: “Về cơ bản, chúng tôi tách nước khỏi các thành phần hoạt tính và vận chuyển chúng đồng thời với nhau. Sau đó, ngay trước khi tiêm chủng, bạn thêm nước một lần nữa, và nó sẽ chuyển thành dung dịch ngay lập tức.”

Trong nhà máy mà công ty này dự định xây dựng, vắc-xin sẽ được đưa qua một máy khí dung bên trong một chiếc máy lớn, tạo ra những giọt nhỏ chảy xuống một chiếc ống. Không khí khô thoát khỏi chiếc ống này, mang hơi nước lên trên, nhờ đó phần vắc xin không chứa nước có thể được thu thập bởi một bộ lọc.

Vắc-xin dạng bột thu được có thể tồn tại ở nhiệt độ thường trong hơn một tháng. Trong khi một số phiên bản vắc-xin khô đông lạnh cũng đã xuất hiện (bản thân Pfizer đang nghiên cứu phiên bản vắc-xin COVID-19 dạng bột có thể được bảo quản trong kho lạnh thông thường hơn), cách tiếp cận của Ziccum có một điểm mạnh đáng kể: không cần làm lạnh.

Quy trình của Ziccum cũng giúp sản xuất vắc-xin ít tốn kém hơn. Trong một phân tích về chi phí vận hành của nhà máy mới, công ty này nói rằng họ sẽ sử dụng ít năng lượng hơn 80% so với phương pháp khô đông lạnh, một quá trình kéo dài nhiều ngày.

Các nhà máy nhỏ có thể được xây dựng ở các nước đang phát triển, nơi việc bảo quản lạnh vắc-xin ở quy mô lớn là không thực tế. Khoảng một nửa số vắc-xin được sản xuất ngày nay bị lãng phí, phần lớn là do các vấn đề về kiểm soát nhiệt độ.

Trong khi quy trình điều chế vắc-xin tiếp tục phát triển — chẳng hạn, cả Pfizer và Moderna đều đang sử dụng vật liệu di truyền được gọi là RNA thông tin (mRNA), một loại vắc-xin chưa từng được tung ra thị trường trước đây — sự đổi mới trong công nghệ sản xuất đã bị đình trệ.

Conradson nói: “Đại dịch COVID đã cho thấy rằng bạn thực sự có thể tạo ra một loại vắc-xin rất nhanh chóng. Nhưng khi nói đến chuỗi logistics, về cơ bản không có gì thay đổi kể từ Chiến tranh thế giới thứ hai. Vẫn là những công nghệ cũ này.”

Một thách thức lớn là hiện tại đang không có các biện pháp khuyến khích phù hợp. Ông nói: “Các quốc gia có nhu cầu cao nhất không có quyền kiểm soát cách sản xuất vắc xin. Và các nhà sản xuất không phụ trách dây chuyền lạnh. Đó không phải là trách nhiệm của họ.”

Startup Ziccum vẫn đang ở giai đoạn đầu và chưa sở hữu nhà máy đầu tiên. Các nhà máy sản xuất vắc-xin có thể mất tới 8 năm để xây dựng, mặc dù Ziccum tin rằng các nhà máy mô-đun (các cấu trúc của nhà máy được sản xuất sẵn ở xưởng và mang tới địa điểm thi công để lắp đặt) có thể được hoàn thành sau 2 năm.

Trong một nhà máy, mà theo Conradson có thể nằm gọn trong một bãi đậu xe, công ty của ông có thể tạo ra 300 triệu liều vắc-xin dạng bột. Vắc-xin của Ziccum có thể nằm trong làn sóng vắc-xin COVID-19 tiếp theo, và công ty này cũng đang đàm phán với các nhà sản xuất vắc-xin quan trọng khác cho các quốc gia đang phát triển, chẳng hạn như vắc-xin phòng bệnh sởi.

Số ca tử vong do bệnh sởi đang gia tăng, mặc dù thực tế đây là bệnh có thể phòng ngừa được và dự kiến ​​sẽ trở nên tồi tệ hơn do các chương trình tiêm chủng bị gián đoạn do đại dịch COVID-2019.

Mỗi phiên bản dạng bột của vắc-xin cũng sẽ cần các nghiên cứu bắc cầu chứng minh rằng phản ứng miễn dịch đối với vắc-xin không bị ảnh hưởng bởi quy trình mới. Nhưng vắc-xin khô đông lạnh tồn tại ngày nay chứng minh rằng cách tiếp cận cơ bản của việc sử dụng dạng bột không thay đổi hiệu quả so với vắc-xin dạng dung dịch.

Ngành công nghiệp vắc-xin đang đình trệ. Conradson nói: “Nó giống như một gã khổng lồ đang ngủ yên, và có một độ trễ giữa cung và cầu”. Với một số bộ phận chuyển động, bao gồm các quốc gia đặt hàng, UNICEF mua sắm các liều vắc-xin, Tổ chức Y tế Thế giới tạo ra các chính sách và sự tồn tại của các tổ chức phi lợi nhuận, các nhà sản xuất truyền thống và các công ty khởi nghiệp như Ziccum, thật khó để thay đổi hướng đi.

Nhưng ông tin rằng tất cả các vắc xin tồn tại ở dạng bột là một điều hợp lý. Điều này có thể giúp thế giới chuẩn bị để đối phó tốt hơn với đại dịch tiếp theo.

Ông cho biết: “Tôi đã tham dự một hội nghị vắc-xin quốc tế ở Barcelona, Tây Ban Nha, gần một năm trước, và có một quan chức cấp cao của WHO ở đó. Và ông ấy đã nói rằng ‘chúng tôi biết rằng một đại dịch sẽ đến. Chúng tôi chỉ không biết khi nào (điều đó sẽ xảy ra).” Dự đoán đó đã xảy ra hai tháng sau đó. Và nó sẽ xảy ra một lần nữa.

K Nguyễn