Việc virus có tồn tại hay không vẫn còn gây tranh cãi, nhưng giống như tất cả các sinh vật sống khác, virus có tiến hóa. Thực tế này đã trở nên rất rõ ràng trong thời kỳ đại dịch, khi các biến thể mới đáng lo ngại mới cứ xuất hiện sau vài tháng.

Một số biến thể này có khả năng lây lan từ người sang người tốt hơn, cuối cùng trở nên chiếm ưu thế khi chúng cạnh tranh với các phiên bản chậm hơn của SARS-CoV-2, loại vi rút gây ra đại dịch COVID-19. Khả năng lây lan được cải thiện này được cho là do các đột biến trong protein gai trên bề mặt của virus, cho phép nó liên kết mạnh hơn với các thụ thể ACE2. ACE2 là các thụ thể trên bề mặt tế bào của chúng ta, chẳng hạn như các thụ thể nằm trong đường thở, mà virus bám vào để xâm nhập và bắt đầu nhân lên.

Những đột biến này đã cho phép biến thể Alpha, và sau đó là biến thể Delta, trở nên thống trị trên toàn cầu. Và các nhà khoa học dự đoán điều tương tự sẽ xảy ra với Omicron.

Tuy nhiên, virus không thể có khả năng nâng cấp vô thời hạn. Các quy luật hóa sinh có nghĩa là cuối cùng virus sẽ phát triển một protein đột biến liên kết với ACE2 càng mạnh càng tốt. Do đó, khả năng lây lan của SARS-CoV-2 giữa người với người sẽ không bị giới hạn bởi mức độ virus có thể bám vào bên ngoài tế bào. Các yếu tố khác sẽ hạn chế sự lây lan của virus, chẳng hạn như tốc độ sao chép của bộ gen, tốc độ virus có thể xâm nhập vào tế bào thông qua protein TMPRSS2 và lượng virus mà một người bị nhiễm có thể thải ra. Về nguyên tắc, tất cả những thứ này cuối cùng sẽ phát triển đến hiệu suất cao nhất.

Omicron đã đạt đến đỉnh cao này chưa? Hiện chưa có bằng chứng chính đáng để trả lời là có. Một nghiên cứu xem xét những đột biến nào mà SARS-CoV-2 cần để lây lan hiệu quả hơn, đã xác định được nhiều đột biến cải thiện khả năng liên kết của protein đột biến với tế bào người mà Omicron không có . Bên cạnh đó, những cải tiến có thể được thực hiện đối với các khía cạnh khác của vòng đời virus, chẳng hạn như sao chép bộ gen.

Sau khi nhiễm bất kỳ loại virus nào, hệ thống miễn dịch sẽ thích nghi bằng cách tạo ra các kháng thể bám vào virus để vô hiệu hóa nó và các tế bào T sát thủ sẽ phụ trách tiêu diệt các tế bào bị nhiễm bệnh. Kháng thể là những mảnh protein dính vào hình dạng phân tử cụ thể của virus và tế bào T sát thủ cũng nhận ra các tế bào bị nhiễm bệnh thông qua hình dạng phân tử. Do đó, SARS-CoV-2 có thể trốn tránh hệ thống miễn dịch bằng cách gây đột biến đủ để hình dạng phân tử của nó thay đổi ngoài khả năng nhận biết của hệ thống miễn dịch.

Đây là lý do tại sao Omicron rõ ràng rất thành công trong việc lây nhiễm cho những người có khả năng miễn dịch trước đó, từ vắc xin hoặc nhiễm bệnh bởi các biến thể khác. Tuy nhiên, dữ liệu của Pfizer cho thấy rằng tế bào T sát thủ sẽ phản ứng tương tự với Omicron như các biến thể trước đó. Điều này phù hợp với nhận định rằng Omicron gây tỷ lệ tử vong thấp hơn ở Nam Phi, nơi hầu hết mọi người đều có khả năng miễn dịch.

Do đó, điều quan trọng đối với nhân loại đó là việc từng nhiễm bệnh hoặc tiêm vắc xin dường như vẫn bảo vệ trước nguy cơ bệnh diễn biến nặng hoặc tử vong. Điều này đồng nghĩa virus SARS-CoV-2 có thể nhân bản và tái nhiễm, nhưng con người sẽ không bị bệnh nặng như khi mắc lần đầu.

TƯƠNG LAI RA SAO?

Đây có lẽ là tương lai có thể xảy ra nhất. Ngay cả khi có một biến thể hoạt động như một "game thủ chuyên nghiệp" và cuối cùng đạt tối đa tất cả các chỉ số, không có lý do gì để nghĩ rằng nó sẽ không bị hệ thống miễn dịch kiểm soát và xóa sổ. Các đột biến cải thiện khả năng lây lan không làm tăng quá nhiều ca tử vong. Loại biến thể này sau đó sẽ chỉ đơn giản là đột biến ngẫu nhiên, thay đổi đủ theo thời gian để trở nên khó nhận biết đối với các biện pháp phòng thủ thích nghi của hệ thống miễn dịch, dẫn đến các đợt tái nhiễm.

Thế giới có thể có "mùa COVID" vào mỗi mùa đông giống như có "mùa cúm" bây giờ. Virus gây bệnh cũng có thể có dạng đột biến tương tự theo thời gian dẫn đến tái nhiễm.

Do đó, Omicron sẽ không phải là biến Covid-19 thể cuối cùng, nhưng nó có thể là biến thể đáng lo ngại cuối cùng. Nếu chúng ta may mắn, SARS-CoV-2 có thể sẽ trở thành một loại virus đặc hữu, biến đổi từ từ theo thời gian.

Bệnh có thể rất nhẹ vì một số tiếp xúc trong quá khứ tạo ra khả năng miễn dịch làm giảm khả năng nhập viện và tử vong. Hầu hết mọi người sẽ bị nhiễm bệnh lần đầu tiên khi còn nhỏ, điều này có thể xảy ra trước hoặc sau khi tiêm vắc xin, và những lần tái nhiễm sau đó sẽ hầu như không được chú ý.

* Bài viết được đăng tải trên tờ The Conversation bởi tác giả Ben Krishna. Ben Krishna hiện đang là nghiên cứu sinh hậu Tiến sĩ tại Đại học Cambridge, chuyên về virus học và miễn dịch học.

Nguồn: NDTV

http://tintuc.vdong.vn/12/1149166.htm

Phương Linh