Thế giới đã trải qua một năm khó khăn, khi lạm phát cao nhất nhiều thập kỷ kìm hãm tiêu dùng hậu phong tỏa, buộc các ngân hàng trung ương nâng lãi suất với tốc độ chưa từng có. Chiến dịch kiểm soát giá cả của họ có thể đang phát huy tác dụng. Tuy nhiên, nó sẽ khiến thế giới phải trả giá năm 2023.

"Kinh tế toàn cầu có thể phải đối mặt với suy thoái năm tới, do làn sóng nâng lãi suất để đối phó lạm phát", Kay Daniel Neufeld - Giám đốc dự báo tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế học và Kinh doanh - tuần này cho biết.

Không phải ai cũng cho rằng kinh tế thế giới đang hướng đến suy thoái. Tuy nhiên, với việc tăng trưởng được dự báo giảm mạnh hơn nữa sau khi đã lao dốc năm nay, khả năng đó là không thể loại trừ.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hồi tháng 10 dự báo tăng trưởng toàn cầu chỉ còn 2,7% năm 2023. Nếu không tính khủng hoảng tài chính toàn cầu và năm đại dịch lên đỉnh điểm, đây sẽ là năm tệ nhất của kinh tế thế giới kể từ 2001. Tháng trước, tổ chức này cảnh báo triển vọng có thể còn u ám hơn dự báo này.

Theo giới phân tích, khả năng toàn cầu suy thoái năm 2023 có thể phụ thuộc vào 3 yếu tố: Động thái tiếp theo của các ngân hàng trung ương, tác động từ việc Trung Quốc mở cửa lại và giá năng lượng.

Các ngân hàng trung ương

IMF gọi lạm phát là "rủi ro cấp bách nhất với sự thịnh vượng trong hiện tại và tương lai". Và dù lạm phát tại Mỹ và châu Âu bắt đầu hạ nhiệt khi giá năng lượng đi xuống và lãi suất tăng lên, các ngân hàng trung ương đã tuyên bố sẽ không dừng nâng lãi sớm.

"Chúng tôi sẽ không chuyển hướng", Chủ tịch Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde cho biết đầu tháng này.

Các ngân hàng trung ương đang điều chỉnh lãi suất theo từng phiên họp, dựa trên các số liệu mới nhất. Họ nhấn mạnh không biết sẽ nâng lãi đến mức nào, hay duy trì trong bao lâu. Việc này sẽ được thực hiện đến khi lạm phát về gần mục tiêu và ổn định ở mức đó. Còn nếu giá lại tăng nhanh hơn, các ngân hàng trung ương có thể nâng lãi mạnh tay hơn, càng gây thêm sức ép lên kinh tế toàn cầu.

"Chúng tôi cho rằng sẽ phải duy trì lập trường thắt chặt thêm một thời gian nữa", Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết trong cuộc họp tháng 12.

Trung Quốc mở cửa

Suốt gần 3 năm, chính phủ Trung Quốc áp dụng chính sách kiểm soát dịch ngặt nghèo, gồm cách ly tập trung, xét nghiệm hàng loạt và theo dấu tiếp xúc. Nhưng hiện tại, giới chức đang dần nới lỏng các quy định này. Việc này có thể kéo tăng trưởng của Trung Quốc lên cao, nhưng cũng mang lại nhiều rủi ro.

"Các kinh nghiệm gần đây cho thấy kinh tế thường bị kéo tụt khi mở cửa quá sớm và hệ thống y tế bị quá tải", Bruce Kasman – Giám đốc nghiên cứu kinh tế và chính sách tại JPMorgan Chase cho biết hồi đầu tháng.

Tuần này, Trung Quốc thông báo ngừng cách ly bắt buộc với hành khách nhập cảnh nước này từ ngày 8/1/2023. Ngay sau đó, nhiều nước khác đã khởi động quy định hạn chế khách từ Trung Quốc, do lo ngại lây nhiễm chủng mới.

Với thị trường hàng hóa, Goldman Sachs cho rằng nhu cầu từ Trung Quốc hồi phục có thể kéo giá dầu thế giới lên thêm 15 USD một thùng. Chính sách phong tỏa tại Trung Quốc là lý do chủ yếu khiến giá dầu đi xuống thời gian qua. Vì thế, việc Trung Quốc tái gia nhập thị trường năng lượng sẽ có tác động khổng lồ lên giá cả năm tới.

Giá năng lượng

Chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine vẫn đang khiến các dự báo trở nên bấp bênh, đặc biệt là với các nước ở châu Âu. Các quốc gia này đang nỗ lực độc lập khỏi năng lượng Nga. Tuy nhiên, sự thiếu hụt là khó tránh khỏi.

Một báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho thấy châu Âu có thể thiếu khí đốt thiên nhiên năm sau, nếu Nga cắt toàn bộ xuất khẩu sang khu vực này và thời tiết lạnh hơn. Nhu cầu từ Trung Quốc có thể cũng tăng vọt.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho biết họ có thể phải chỉnh sửa dự báo kinh tế nếu sự thiếu hụt năng lượng đẩy giá cả lên cao, hoặc các chính phủ châu Âu phải phân bổ năng lượng mùa đông này và mùa đông tới.

Dù kinh tế toàn cầu có rơi vào suy thoái hay không, 12 tháng tới vẫn sẽ là thời điểm khó khăn. "Môi trường sẽ vẫn nhiều thách thức", Guillaume Menuet – Giám đốc chiến lược đầu tư và kinh tế khu vực châu Âu, Trung Đông, châu Phi tại Citi Private Bank cho biết.

Nhóm của ông dự báo toàn cầu sẽ trải qua thời kỳ tăng trưởng chậm nhất trong 40 năm, nếu không tính năm 2020 và khủng hoảng 2007-2008.

Và dù thế giới tránh được suy thoái, nhiều nước cũng sẽ chứng kiến kinh tế đi xuống, thất nghiệp tăng lên. Các nhà kinh tế vẫn chưa thống nhất được về dự báo tình trạng này sẽ nghiêm trọng đến mức nào và kéo dài bao lâu.

"Điều tồi tệ nhất vẫn chưa đến đâu. Và với nhiều người, 2023 sẽ chẳng khác nào một cuộc suy thoái", IMF cho biết trong báo cáo hồi tháng 10. Tổ chức này nhấn mạnh việc suy giảm sẽ diễn ra "trên diện rộng" và có thể "khoét lại những vết thương kinh tế chỉ mới lành một phần sau đại dịch".

Hà Thu (theo CNN)