Từ 2019 trở về trước, hàng không là một trong những ngành có có mức tăng trưởng cao (bình quân 13%/năm). Nhưng từ đầu năm 2020 tới nay, ảnh hưởng của dịch COVID-19 đã khiến ngành này bị tổn thương nặng nề. Do đó, đòi hỏi tính cấp thiết nâng cao sự phát triển bền vững của thị trường hàng không Việt.

Dịch COVID-19 làm tê liệt ngành hàng không Việt

Theo Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải - ông Lê Anh Tuấn - ngành Hàng không có vai trò quan trọng trong sự phát triển của đất nước, thúc đẩy hội nhập văn hóa kinh tế chính trị. Trong những năm gần đây, vận tải hàng không trong nước và khu vực tăng trưởng mạnh mẽ, năm 2019 vận chuyển hơn 136 triệu hành khách, năng lực điều hành bay không ngừng nâng cao (hơn 900.000 chuyến bay).

Tuy nhiên, ông Lê Anh Tuấn cũng thừa nhận, dịch COVID-19 gây rối loạn hoạt động kinh tế, ảnh hưởng đời sống xã hội, làm tê liệt ngành Hàng không Việt Nam và thế giới. Tại nước ta, các hoạt động vận tải hàng không đã phải hy sinh quyền lợi chính đáng để phục vụ chủ trương giãn cách xã hội, khoanh vùng dập dịch, dừng vận chuyển hành khách...

Theo Phó Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam - ông Phạm Văn Hảo - thời gian qua, Việt Nam là 1 trong 10 thị trường hàng không trên thế giới phát triển trên 10% về hành khách và hàng hóa. Nhưng, do đại dịch COVID-19 bùng phát, thị trường hàng không bị ảnh hưởng nghiêm trọng, hoạt động bay quốc tế là bay hàng hóa hay vận chuyển công dân về nước.

Đại diện các hãng hàng không thừa nhận thị trường sụt giảm nghiêm trọng, thậm chí có thời điểm dù không bay nhưng vẫn trang trải chi phí cố định như thuê mua, bảo dưỡng tàu bay... nên doanh thu và lỗ nặng nề. Tiết lộ con số 2.400 tỉ đồng trong 9 tháng qua và số nợ là 10.000 tỉ đồng dù đã bán hay chuyển nhượng tài sản đã tích lũy trong nhiều năm, Phó Tổng giám đốc Vietjet - bà Hồ Ngọc Yến Phương, kiến nghị các hãng bay cần được hỗ trợ vay 3 đến 5 năm bằng nguồn tái cấp vốn Nhà nước từ ngân hàng Nhà nước tới ngân hàng thương mại. Khi phục hồi, các hãng sẽ trả lãi vay ưu đãi và vốn vay để vượt qua giai đoạn khủng hoảng. Bà Phương cho rằng, hãng bay các nước đều được Chính phủ hỗ trợ để có tiềm lực cân bằng cạnh tranh giữa các hãng bay trong nước và quốc tế.

Phó ban Kế hoạch phát triển Vietnam Airlines - ông Hoàng Tiến Hòa - cho hay, dự báo thiệt hại hàng không Việt Nam là 4 tỉ USD trong năm nay. Riêng, Vietnam Airlines doanh thu giảm hơn nữa, số lỗ năm nay dự kiến khoảng 14.000-15.000 tỉ đồng. Cũng theo ông Hoà, thị trường nội địa tuy có phục hồi nhưng sức mua yếu, giá vé lại giảm mạnh. Thị trường quốc tế đóng băng, tập trung chủ yếu là các chuyến bay đưa công dân hồi hương. Hiện, dịch COVID-19 đã lắng dịu nhưng với đà suy thoái kinh tế và tâm lý lo ngại đó vẫn là rào cản kéo dài phục hồi ngành hàng không nói chung.

Hàng không Việt cần chung sức vượt qua đại dịch

Theo chuyên gia kinh tế Trần Đình Thiên (thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ), các hãng bay Việt sẽ thay đổi như thế nào trong thực tế cũng yếu đi vì dịch COVID-19 nhưng vấn đề phải quan tâm là hãng nào chết trước, hãng nào yếu hơn và tự mình đứng dậy được không? Thời điểm này là thời điểm quyết định thay đổi cục diện cuộc chơi giữa các hãng.

Các hãng bay trước khi “tị nạnh” được hơn phần hỗ trợ thì phải bàn với nhau mình có thay đổi cục diện được hay không. Những doanh nghiệp càng to và nhiều thị trường chắc gì “sống được lâu” do nợ nần nhiều vì dịch. Vậy, hãng bay Việt sẽ đứng lên như thế nào, sống ra sao trong trật tự hàng không mới. Vì thế, các đơn vị liên quan nên phân tích những hãng hàng không đối thủ cạnh tranh với mình.

Ông Trần Đình Thiên cho rằng, thị trường nội địa đang là chỗ dựa quan trọng và tìm cách phát triển, do đó cần kích hoạt thị trường nội địa cũng như du lịch để tạo nên sức cầu nội địa.

Đại diện Vietnam Airlines cũng cho biết, các hãng bay liên tục đổ tải vào thị trường nội địa khiến dư thừa nguồn cung và cạnh tranh trực diện giảm giá vé nhằm thu hút khách và cạnh tranh giữa các hãng, với các ngành khác. Hiệu quả khai thác, tiềm lực tài chính giảm nghiêm trọng, khó cạnh tranh với các hãng hàng không nước ngoài. Trên cơ sở này, đại diện các hãng bay kiến nghị giảm 50% phí cất hạ cánh, giá dịch vụ bay; giảm thuế môi trường; mở lại các chuyến bay thương mại quốc tế ở một số nước đã kiểm dịch tốt; không cấp phép bay cho các hãng hàng không cho tới năm 2024 (chỉ cấp phép hãng bay khi tự chủ nguồn lực, có kế hoạch bay và tiềm lực tài chính rõ ràng); Chính phủ có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cho vay lãi suất 0% để trả lương cán bộ, công nhân viên...

Đề cập đến việc tiếp cận các nguồn vốn vay nhằm sống sót qua đại dịch COVID-19, các hãng hàng không cần chứng minh với ngân hàng ngành hàng không là mũi nhọn về kinh tế, hứng chịu thiệt hại nhiều nhất nhưng lúc đứng dậy cũng phải là đầu tiên. Ông Trần Đình Thiên cho rằng, tìm nguồn tài trợ cho hàng không phải đặt hướng thuyết phục ngân hàng, Chính phủ “tài trợ hàng không chính là tài trợ cho tương lai”.

Hàng không thế giới đứng dậy thì ta phải đứng dậy ngay lập tức, đồng thời đi kèm với dự báo được tương lai của ngành hàng không trong bối cảnh hiện tại. Do đó, các hãng hàng không Việt cần được cứu và Nhà nước có trách nhiệm như hỗ trợ cấp vốn, lãi suất. Bản thân các hãng hàng không cũng cần chung sức, đồng lòng để vượt qua dịch.

Khẳng định Chính phủ thường xuyên quan tâm tới phát triển ngành hàng không như đầu tư cơ sở hạ tầng, xây dựng hành lang pháp lý tạo môi trường hoạt động ngày càng thuận lợi, Thứ trưởng Lê Anh Tuấn cho biết, thời gian tới, Bộ GTVT sẽ có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhanh chóng hoạt động trở lại trước những khó khăn, thách thức to lớn khi đại dịch chưa biết bao giờ kết thúc, đặc biệt trong bối cảnh tình hình kinh tế vẫn chưa có dấu hiệu phục hồi.