Apple vừa kỷ niệm 40 năm ngày công ty lên sàn – một sự kiện kiến tạo tài sản vĩ đại nhất trong lịch sử mà một vài người bỏ lỡ cơ hội khi ấy tới nay vẫn còn ám ảnh. Một cổ phiếu Apple mua ngày 12/12/1980 với giá 22 USD hiện trị giá gần 22.000 USD. Với những ai đặt trọn niềm tin vào Apple cho tới tận bây giờ, dĩ nhiên họ đã được nếm hương vị chiến thắng rực rỡ. Còn với những nhà đầu tư bán cổ phiếu Apple ngày IPO, đây sẽ là nỗi đau đớn không thể nào tả xiết.

Dĩ nhiên, ngày Apple IPO viễn cảnh công ty sẽ được định giá tới 2 nghìn tỷ USD còn quá xa vời. Thời đó, Apple thừa nhận dòng máy tính TRS-80 của Radio Shack là đối thủ cạnh tranh chính của họ, chúng xuất hiện ở trên 5.000 cửa hàng bán lẻ trên khắp cả nước. Trong khi đó, mạng lưới bán hàng của Apple chỉ có 700 cửa hàng độc lập. Apple cũng dự kiến rằng họ sẽ gặp phải sự cạnh tranh rất gắt gao từ IBM, Xerox, HP và cả Wang Laboratories.

Tuy nhiên, vẫn có nhiều nhà đầu tư háo hức chờ đón sự kiện Apple lên sàn. Ngày IPO, Apple đã huy động được 100 triệu USD nhờ bán 8% cổ phiếu, hầu hết được sử dụng để trả những khoản nợ ngắn hạn và tăng vốn lưu động. Với mức lãi suất tới 20%, việc Apple trả được các khoản nợ thời ấy là yếu tố chủ chốt để tạo động lực tăng trưởng cho công ty.

Dù nhiều nhà đầu tư háo hức sở hữu một phần cổ phiếu Apple và đặc biệt là tham gia vào thị trường máy tính cá nhân đang bùng nổ. Tuy nhiên, vẫn có nhiều người tỏ ra hoài nghi. Cổ phiếu công ty không được giao dịch tại Illinois và Wiscosin, còn ở Massachusett thì bị cấm. "Chúng tôi cảm thấy Apple bị định giá quá cao", theo nhà chức trách Masachusett. Thời đó EPS của Apple tới gần 100.

Steve Jobs sở hữu 15% cổ phần công ty. Sau ngày đầu lên sàn, 7,5 triệu cổ phiếu của ông trị giá trên 200 triệu USD. Không lãnh đạo hoặc nhân viên nào của công ty bán cổ phiếu vào ngày IPO theo một thỏa thuận với người bảo lãnh đợt phát hành. Tuy nhiên, vẫn có một số nhà đầu tư bên ngoài bán ra: Đó là 7 nhà đầu tư cá nhân đầu tiên vào công ty này, họ bán tháo cổ phần mình có ở Apple trong chính ngày IPO. Câu chuyện sau đó được giới chuyên gia đánh giá là một trong những thương vụ tồi tệ nhất. Mỗi 100 cổ phiếu bán ra ngày Apple IPO, chúng trị giá 2,2 triệu USD ngày nay.

"Chúng tôi chẳng có khái niệm nào về thị trường máy tính cá nhân cả"

Cổ đông bán ra cổ phiếu Apple lớn nhất là chi nhánh đầu tư của ngân hàng Continental Illinois tại Chicago – nơi một người có tên Paul Wood chịu trách nhiệm thẩm định trong thương vụ.

Wood – người hiện đã nghỉ hưu nhớ lại ông gặp Jobs và Steve Wozniak tại một gian hàng buồn tẻ nằm sâu trong triển lãm thương mại CES. Jobs mặc một bộ đồ kẻ sọc ngốc nghếch còn Wozniak mặc quần yếm. Wood cho biết ông ngay từ đầu ông đã không mấy mặn mà với thương vụ này.

"Chúng tôi bị thuyết phục rằng những chiếc máy tính sẽ đóng vai trò giáo dục – trong trường học. Chúng tôi không có một khái niệm nào về thị trường máy tính cá nhân cả".

Illinois đã đầu tư 504.000 USD vào tháng 8/1978. Trong ngày IPO, cổ phần này trị giá 40 triệu USD. Công ty đã bán 5 triệu USD ở mức giá IPO để nhận lại khoản lợi nhuận gấp 10 lần so với số tiền bỏ ra ban đầu và vẫn nắm 1,5 triệu cổ phiếu. Wood sau này là đồng sáng lập công ty quỹ tư nhân Madison Dearborn Partners nói rằng không tiếc nuối khi Continental Illinois bán cổ phiếu Apple.

Một cổ đông khác của Apple là Fifty-Third Street Ventures do Alan Patricof quản lý đã đầu tư 315.000 USD vào Apple. Ngày công ty IPO, số cổ phần Patricof nắm giữ trị giá hơn 5 triệu USD .

Mặc dù tin tưởng vào tương lai của Apple nhưng nhìn thấy khả năng thu về gần 1 triệu USD nếu bán cổ phần ngày IPO khiến Patricof bị thu hút. Khoản đầu tư của Patricof vào Apple đã tăng gấp 17 lần so với ban đầu.

Cho đến ngày nay, đôi khi Patricof tự hỏi liệu có ai trong số các nhà đầu tư của ông đang để quên một tờ chứng nhận cổ phiếu Apple ở đâu đó trong ngăn kéo không.

Mặc cho những điều đó, hiện tại nhiều chuyên gia phân tích đánh giá lại hành động của 7 nhà đầu tư vào Apple ngày IPO và họ vẫn cho rằng những người này đã hành động "thông minh'. Bản thân 7 nhà đầu tư này khi được hỏi cũng đều nói rằng họ không hối hận. Trên thực tế, tất cả họ đều kiếm được số tiền khổng lồ so với khoản đầu tư ban đầu ngay tại thời điểm đó.

Phương Linh