Covid-19, đại dịch nghiêm trọng nhất mà thế giới phải hứng chịu trong vòng 1 thế kỷ trở lại đây, đã khiến nền kinh tế toàn cầu trải qua những thay đổi chưa từng có tiền lệ. Kể từ khi chủng mới của virus corona được phát hiện cách đây vừa tròn 1 năm, nhiều xu hướng mới đã xuất hiện hoặc tăng tốc, từ sự phổ biến mạnh mẽ của thương mại điện tử cho tới làm việc tại nhà.

Trong cuốn sách mang tên Signals (tạm dịch: Những tín hiệu) vừa xuất bản, tác giả Jeff Dasjardin -Tổng biên tập trang tin Visual Capitalist - điểm lại 27 xu hướng vĩ mô đang thay đổi bộ mặt nền kinh tế và thị trường tài chính toàn cầu. Trong số này, có nhiều xu hướng dựa trên công nghệ số.

Vaccine ngừa Covid-19 đã được phê chuẩn và chiến dịch tiêm chủng đã bắt đầu tại một số quốc gia, mở ra cơ hội cho trạng thái bình thường được thiết lập trở lại trong thời gian không xa. Dù vậy, Covid-19 chắc chắn sẽ để lại những ảnh hưởng lâu dài về mặt xã hội và kinh tế tại tất cả các quốc gia trên thế giới.

Dưới đây là 5 xu hướng chính trong số 27 xu hướng được tạo ra hoặc được thúc đẩy kể từ khi Covid-19 xuất hiện mà cuốn Signals đã liệt kê:

1. CUỘC SỐNG DỰA NHIỀU HƠN VÀO MÀN HÌNH

Chiếc điện thoại thông minh (smartphone) đã mang tới những thay đổi to lớn ở nhiều phương diện của đời sống con người, trong đó có cách mà mỗi người sử dụng thời gian hàng ngày. Trong vòng 1 thập kỷ từ 2008-2018, thời gian mà con người dành cho các thiết bị di động đã tăng gấp 12 lần.

Đến năm 2020, thời gian dành cho thiết bị di động tiếp tục tăng ở tất cả các nhóm đối tượng người dùng, trong đó đặc biệt tăng mạnh ở lứa tuổi thiếu nhi và thiếu niên. Hiện nay, 44% số người dưới 18 tuổi trên thế giới dành thời gian 4 giờ hoặc nhiều hơn mỗi ngày cho thiết bị di động, so với mức 21% trước khi đại dịch Covid-19 xảy ra.

Các trò chơi điện tử (game) là một bộ phận khác của lĩnh vực công nghệ số hưởng lợi từ đại dịch. Doanh thu từ các trò chơi video tăng mạnh vào đầu năm nay và duy trì ở mức cao trong suốt thời gian còn lại của năm. Hồi tháng 4, doanh thu từ trò chơi video tại Mỹ tăng khoảng 70% so với cùng kỳ năm ngoái. Các nhà phát triển trò chơi điện tử tin rằng người chơi game sẽ tiếp tục chơi ngay cả sau khi đại dịch kết thúc.

Có một dấu hiệu cho thấy sự tăng tốc của xu hướng dành nhiều thời gian hơn cho màn hình. Đó là băng thông quốc tế và lượng truy cập Internet trên toàn cầu đã tăng vững từ trước, nhưng các hoạt động tại nhà trong thời gian đại dịch đã tạo ra tốc độ tăng bùng nổ. Chẳng hạn, so với 2019, lượng truy cập Internet tại Mỹ và Canada trong năm nay đã tăng 49%, tại châu Âu tăng 44%, và tại châu Á tăng 51%.

Mức tăng trưởng truy cập Internet trên thế giới trong năm 2020 so với 2019. Mỹ và Canada: 49%; Mỹ Latin: 51%; Châu Âu: 44%; Châu Phi: 49%; Trung Đông: 42%; Châu Á: 50%; châu Đại Dương: 50% - Nguồn: TeleGeography/Signals.

Dù các công sở và trường học sẽ dần hoạt động bình thường trở lại, khó có chuyện thời gian dành cho màn hình sẽ quay lại mức trước đại dịch.

2. THÓI QUEN MUA SẮM THAY ĐỔI

Ứng phó với Covid-19, nền kinh tế tiêu dùng phải thay đổi theo hai hướng: làm thế nào để mua hàng trực tiếp có sự tiếp xúc ít nhất có thể; và làm sao để mua hàng trực tuyến gọn lẹ nhất có thể. Đại dịch đã phá vỡ những thói quen cũ và đẩy nhanh các xu hướng này.

Tại các trung tâm mua sắm hay cửa hiệu thực tế, những quầy thu ngân không có nhân viên ngày càng xuất hiện nhiều hơn. Tuy nhiên, để mô hình này phát huy hiệu quả, người tiêu dùng cần đón nhận các phương thức thanh toán không tiếp xúc như ví điện tử hay chạm thẻ.

Tại những thị trường "chậm chân" hơn, đại dịch đã giữ vai trò là nhân tố thúc đẩy người tiêu dùng dịch chuyển khỏi thanh toán bằng tiền mặt hoặc bằng quẹt thẻ - nhập mã PIN. Một khi người tiêu dùng quen với sự tiện lợi của thanh toán không tiếp xúc, nhiều khả năng họ sẽ tiếp tục sử dụng những cách thanh toán đó.

Dĩ nhiên, không một câu chuyện nào về thương mại điện tử có thể được coi là đầy đủ nếu không nói về Amazon. Công ty này đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ về doanh thu trong những năm gần đây, và mỗi động thái của công ty đều có ảnh hưởng sâu rộng trong lĩnh vực thương mại điện tử toàn cầu. Giá trị tài sản ròng của nhà sáng lập Amazon, ông Jeff Bezos, đã tăng thêm gần 68 tỷ USD trong năm nay, đạt 183 tỷ USD, theo số liệu của hãng tin Bloomberg.

Cũng giống như ngành công nghiệp game, các công ty thương mại điện tử như Amazon hy vọng rằng người tiêu dùng sẽ duy trì thói quen mua hàng qua mạng ngay cả khi thế giới sạch bóng Covid-19.

Một dấu hiệu cho thấy sự tăng tốc của xu hướng mua hàng qua mạng là các dự báo về tỷ lệ xâm nhập của thương mại điện tử (tỷ lệ người tiêu dùng mua hàng qua mạng tại một khu vực nhất định trong một khoảng thời gian nhất định) được điều chỉnh tăng.

Tỷ lệ xâm nhập thương mại điện tử tại Mỹ. Từ 2000-2020 là số liệu thực tế (năm 2020 đạt 11%). Sau đó là số liệu dự báo: trước Covid-19, dự báo đến 2030 đạt 22%; có Covid-19, dự báo đến 2030 đạt 34% - Nguồn: Signals.

3. TOÀN CẦU HÓA ĐẠT ĐỈNH

Toàn cầu hóa đã diễn ra mạnh mẽ kể từ khi trở thành một xu hướng vào giữa thập niên 1980. Khi khủng hoảng tài chính toàn cầu nổ ra vào năm 2008-2009, toàn cầu hóa chuyển sang trạng thái trầm lắng. Từ đó, tỷ trọng của thương mại toàn cầu so với GDP thế giới đã đi ngang do ảnh hưởng của thương chiến rồi Covid-19.

Không thể phủ nhận ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch đối với hoạt động xuất nhập khẩu trên thế giới và hiện còn quá sớm để nói về tác động dài hạn. Tuy nhiên, có một điều rõ ràng là trong số 4 trụ cột của toàn cầu hóa, bao gồm thương mại hàng hóa, vốn, thông tin, và con người, thì nhân tố thông tin - tức thương mại dịch vụ - đang giữ vai trò ngày càng quan trọng trong bài toán kinh tế của thế giới.

Ngay từ trước khi Covid-19 xuất hiện, thương mại dịch vụ toàn cầu đã tăng trưởng nhanh hơn 60% so với thương mại hàng hóa, đạt giá trị xấp xỉ 13,4 nghìn tỷ USD trong năm 2019.

4. KHOẢNG CÁCH GIÀU NGHÈO GIA TĂNG

Khoảng cách thu nhập trên thế giới không ngừng giãn rộng trong vòng mấy thập kỷ trở lại đây. Trong khi nhóm 50% dân số giàu hơn của thế giới chứng kiến tài sản gia tăng, nhóm 50% nghèo hơn lại "dậm chân tại chỗ". Tốc độ tăng tài sản thậm chí diễn ra mạnh nhất ở tầng lớp tỷ phú, những người nằm ở đỉnh tháp thu nhập.

Tổng tài sản của các tỷ phú ở Mỹ - Đơn vị: nghìn tỷ USD. Sau khi giảm mạnh vào đầu năm 2020, tổng tài sản của giới tỷ phú Mỹ tăng còn mạnh hơn trước - Nguồn: Bloomberg/Signals.

Covid-19 chắc chắn sẽ khiến chênh lệch giàu nghèo tại các quốc gia trở nên trầm trọng hơn. Trong đó, thế hệ trẻ đối mặt với thách thức kép là công ăn việc làm bấp bênh và không có nhiều tiền tiết kiệm để dựa vào trong lúc bị gián đoạn thu nhập. Xét theo từng lĩnh vực ngành nghề, thiệt hại nhiều nhất sẽ rơi vào những người làm trong các ngành như du lịch, hàng không, tổ chức sự kiện…

5. NƠI LÀM VIỆC TRỞ NÊN LINH HOẠT

Cho tới năm 2019, hơn một nửa số công ty trên thế giới không có chính sách nơi làm việc linh hoạt hay làm việc từ xa. Covid-19 đã khiến nhiều công ty phải nghĩ lại về chính sách này. Đại dịch đã mở ra một "cuộc thử nghiệm" quy mô lớn về làm việc từ xa, mang đến một thay đổi chưa từng có tiền lệ trong đời sống công sở, và có khả năng sẽ định hình lại toàn bộ "nền kinh tế văn phòng".

Ảnh hưởng của xu hướng này đã được cảm nhận rõ rệt, thể hiện qua lượng vốn đầu tư vào bất động sản thương mại trên toàn cầu trong quý 3/2020 giảm 48% so với cùng kỳ năm ngoái.

Dấu hiệu cho sự tăng tốc của xu hướng này là làn sóng di cư khỏi các khu vực đô thị đắt đỏ, khi ngày càng có nhiều người tin rằng họ có thể làm việc từ xa tại một địa điểm có giá nhà và chi phí sinh hoạt rẻ hơn.

Lượng người di cư khỏi các đô thị đắt đỏ ở Mỹ từ đầu năm đến khoảng tháng 10/2020 - Nguồn: MyMove/Signals.