Thế giới sắp chứng kiến một loạt các quốc gia phải nhận gói cứu trợ từ Quỹ tiền tệ quốc tế IMF. Và một vài trong nhóm các nước nặng nợ nhất thế giới sẽ phải hi sinh đồng nội tệ của mình để nhận được cứu trợ.
Đầu năm 2022, chúng ta đã có 3 nước gồm Ai Cập, Pakistan và Lebanon phải hạ mạnh tỷ giá để đủ điều kiện nhận sự hỗ trợ của IMF. Rất có thể đó mới chỉ là điểm khởi đầu. Với ít nhất hơn 20 quốc gia đang xếp hàng nhận cứu trợ, các trader trên thị trường tiền tệ đang khá chắc chắn về 1 đợt phá giá tiền tệ hoàn toàn mới sẽ nổ ra ở các nước đang phát triển.
“Các thị trường cận biên vốn mong manh sẽ phải phá giá tiền tệ. Khi mà các đệm đỡ từ bên ngoài biến mất, khả năng bảo vệ tỷ giá của họ cũng mất đi. Các nhà đầu tư có tài sản ở những thị trường này nên nghĩ đến việc áp dụng các chiến lược phòng vệ trước rủi ro phá giá đồng tiền”, Brendan McKenna, chiến lược gia tại ngân hàng Wells Fargo (Mỹ) nhận định.
Tốc độ tăng trưởng kinh tế sụt giảm mạnh đã khiến một số thị trường mới nổi và cận biên rơi vào cảnh thiếu hụt USD trầm trọng trong khi phải gánh trên vai những khoản nợ khổng lồ.
“Các thị trường cận biên bù đắp phần thiếu hụt từ tiết kiệm nội địa bằng cách tăng vay mượn từ nước ngoài khi chi phí đi vay xuống thấp, và giờ họ bị đẩy vào tình cảnh tồi tệ khi lãi suất tăng lên trên toàn cầu”, Charles Robertson, chuyên gia kinh tế trưởng tại Renaissance Capital (London) nói.
Giờ đây, chế độ neo tỷ giá và tỷ giá cố định đang chịu sức ép rất lớn. Ở một số nước như Nigeria và Lebanon, điều này dẫn đến xuất hiện nhiều tỷ giá khác nhau, gồm tỷ giá chính thức và tỷ giá trên thị trường chợ đen.
Mặc dù đồng nội tệ yếu đi có thể giúp các nước thu hút thêm vốn và cũng có lợi cho xuất khẩu, đi kèm với đó sẽ là những tác động tiêu cực như lạm phát tăng và nợ phình to. Điều đó có nghĩa là nhà đầu tư cần hết sức cẩn trọng bởi một số nước có thể rơi vào cảnh dòng vốn tháo chạy, thậm chí vỡ nợ, theo Hasnain Malik, chiến lược gia của Tellimer (Dubai).
“Đừng động vào thị trường chứng khoán của các nước mới nổi và cận biên nếu họ phá giá nội tệ”, Malik nói. Ông liệt kê các nước như Argentina, Ai Cập, Ghana, Lebanon, Nigeria, Pakistan, Sri Lanka và Zimbabwe.
Tháng 8/2015, khi Trung Quốc bất ngờ phá giá nhân dân tệ, thị trường toàn cầu đã rung chuyển. Gần 13.000 tỷ USD vốn hóa bị thổi bay khỏi TTCK toàn cầu trong 6 tháng. Lần này mức độ sẽ không nghiêm trọng đến vậy, bởi đứng trước nguy cơ đều là các nước nhỏ hơn và áp lực phá giá cũng thấp hơn nhiều.
Tuy nhiên Bloomberg vẫn liệt kê được một số quốc gia có tỷ giá trên thị trường chợ đen yếu hơn so với tỷ giá chính thức, đồng nghĩa đang đứng trước nguy cơ phải phá giá nội tệ.
Argentina
Nước này vẫn đang cố gắng tránh việc phải đột ngột hạ giá nội tệ và ra quy định giới hạn những ai được phép mua USD. Tỷ giá chính thức đang ở mức 190 peso đổi 1 USD, nhưng trên các con phố ở Buenos Aires, 1 USD có giá lên tới 373 peso. IMF đã cam kết sẽ cấp cho Argentina khoản vay 44 tỷ USD, tuy nhiên kêu gọi nước này phải dỡ bỏ các giới hạn.
Khi được hỏi về khả năng phá giá nội tệ, người phát ngôn của NHTW Argentina cho biết theo lộ trình đến cuối năm 2023 đồng peso sẽ ở mức 269 peso đổi 1 USD, thấp hơn đáng kể so với tỷ giá chính thức ở thời điểm hiện tại nhưng vẫn còn cách xa so với tỷ giá trên thị trường chợ đen.
Nigeria
Nền kinh tế lớn nhất châu Phi được dự đoán sẽ hạ giá đồng naira sau khi hoàn thành bầu cử trong tháng này. Trung bình các chuyên gia kinh tế tham gia khảo sát của Bloomberg đưa ra dự báo mức giảm 20%.
Hiện 755 naira mới đổi được 1 USD trên thị trường chợ đen nhưng tỷ giá chính thức chỉ vào khoảng 460. Giống như Argentina, Nigeria áp dụng nhiều loại tỷ giá cho các giao dịch khác nhau. Cả 3 ứng viên chạy đua vào ghế Tổng thống đều cam kết sẽ chấm dứt tình trạng này.
Malawi
Tháng 5, Malawi giảm giá đồng kwacha 25%. Ban đầu chênh lệch giữa tỷ giá chính thức và tỷ giá chợ đen đã thu hẹp nhưng đến tháng 9 khoảng cách lại bắt đầu nới rộng. Hôm 8/2, đồng kwacha rơi xuống mức thấp kỷ lục sau khi NHTW Malawi cho biết sắp tới sẽ có các đợt bán ra USD.
Ethiopia
Ethiopia vẫn đang bác bỏ các đồn đoán về chuyện phá giá nội tệ và áp dụng các biện pháp cứng rắn đối với thị trường chợ đen. Hiện đồng birr giao dịch ở mức khoảng 99 birr đổi 1 USD, trong khi tỷ giá chính thức là 53,5.
Quốc gia Đông Phi này bắt đầu đàm phán 1 thỏa thuận cứu trợ với IMF từ năm 2021, tuy nhiên tháng 1 vừa qua IMF vẫn cho biết đang tìm kiếm “sự hợp tác có tính xây dựng và có ý nghĩa” với chính phủ Ethiopia.
Trong 2 năm gần đây, nội chiến đã cản trở nỗ lực giảm nợ của Ethiopia.
Bangladesh
Tháng 6 năm ngoái, Bangladesh thông báo kế hoạch áp dụng cơ chế tỷ giá thống nhất với mức độ dao động 2%. Tuy nhiên theo tính toán của Bloomberg Economics, quốc gia này cần phải phá giá nội tệ 26%, xuống dưới 145 đổi 1 USD so với mức 107 hiện nay.
Ukraine
IMF đang đàm phán với các quan chức Ukraine để đánh giá lại chương trình cứu trợ mà 2 bên đã thực hiện trong suốt 4 tháng qua. Nếu thành công, gói cứu trợ trị giá 16 tỷ USD sẽ được áp dụng.
Tháng 7 năm ngoái, đồng hryvnia giảm giá 20%. Còn ở thời điểm hiện tại, NHTW nước này cho biết dự trữ ngoại hối của Ukraine khá ổn định và không có lý do gì để tiếp tục phá giá nội tệ.
Tham khảo Bloomberg