Mới đây, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã yêu cầu các đơn vị trực thuộc bộ này tham mưu sửa đổi và bổ sung quy định về kinh doanh xăng dầu tại Nghị định 83/2014 và Nghị định 95/2021. Mục đích sửa đổi là để nâng cao hiệu quả công tác quản lý trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu.

Việc sửa đổi này, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên sẽ thực hiện theo trình tự, thủ tục rút gọn và trình Chính phủ trong tháng 6.

Nhiều ý kiến đề nghị cần rút ngắn thời hạn điều hành giá xăng dầu để phù hợp với thực tế. Ảnh: PHI HÙNG

Bất cập, thiếu tiêu chí rõ ràng

Từ đầu năm 2022 đến nay, thị trường xăng dầu trong nước đã bộc lộ nhiều vấn đề bất cập. Phân tích nguyên nhân khiến thị trường xăng dầu bị xáo trộn, nhiều ý kiến cho rằng một phần lỗi từ những bất cập, hạn chế của Nghị định 95/2021 về kinh doanh xăng dầu dù nghị định này mới bắt đầu áp dụng từ ngày 2-1.

Cụ thể, Nghị định 95 quy định thời gian điều hành giá xăng dầu là 10 ngày/lần (thay vì 15 ngày/lần như quy định cũ) và điều chỉnh cố định vào các ngày 1, 11 và 21 hằng tháng.

Đối với các kỳ điều hành trùng vào ngày nghỉ, nghị định nêu rõ: Ngày nghỉ lễ theo quy định của Nhà nước, thời gian điều hành được lùi sang ngày làm việc tiếp theo sau ngày nghỉ, ngày nghỉ lễ. Đối với kỳ điều hành trùng vào dịp tết Nguyên đán, thời gian điều hành được lùi sang kỳ điều hành tiếp theo.

Nhiều chuyên gia đánh giá mặc dù thời gian điều chỉnh giá xăng dầu đã rút ngắn so với trước đây, song trong giai đoạn mà thị trường thế giới có nhiều biến động bất thường như thời gian gần đây thì Nghị định 95 vẫn còn những bất cập, hạn chế. Nếu không được sửa đổi, điều chỉnh một cách kịp thời thì vẫn khó tránh khỏi những hậu quả đáng tiếc.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), đề xuất cụ thể: Thời gian điều hành giá cần thay đổi theo hướng linh hoạt hơn, từ 10 ngày/lần như quy định hiện hành xuống còn vài ngày một lần, thậm chí điều chỉnh giá hằng ngày để phù hợp với biến động giá xăng dầu thế giới. “Chỉ có như vậy thì mới khắc phục tình trạng găm hàng chờ giá lên, làm ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất của người dân và doanh nghiệp (DN)” - ông Thỏa nhấn mạnh.

Cùng với đó, ông Thỏa cũng cho rằng cụm quy định “Trường hợp giá các mặt hàng xăng dầu có biến động bất thường, ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân, Bộ Công Thương có trách nhiệm báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét…” trong Nghị định 95 là không rõ ràng. Vì vậy, ông Thỏa cho rằng cần phải làm rõ biến động bất thường là biến động như thế nào.

“Nếu có tiêu chí rõ ràng, cụ thể thì không cần báo cáo Thủ tướng mà trong thẩm quyền Bộ Công Thương, Bộ Tài chính thì cứ thế mà làm” - ông Thỏa cho biết.

Liên quan đến nội dung này, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên từng thừa nhận cần có sự linh hoạt hơn trong điều hành giá xăng dầu. Đơn cử như không nhất thiết phải chờ đúng 10 ngày như quy định mà có thể ba hoặc năm ngày điều chỉnh trong trường hợp bất khả kháng. Qua đó để giá xăng dầu tiệm cận với thế giới, tránh gây khó hay quá thiệt thòi cho DN.

Nâng thời gian dự trữ xăng dầu bắt buộc

Nghị định 95 quy định số ngày dự trữ xăng dầu của thương nhân đầu mối là 20 ngày. Theo các chuyên gia, quy định này có lẽ là phù hợp với bối cảnh Việt Nam tự chủ được nguồn xăng dầu tới 70%-75%. Nhưng hiện tại, với tình hình của Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn vẫn chưa biết chính xác khả năng vận hành lại và công suất dự kiến được bao nhiêu thì việc dự trữ 20 ngày khó đảm bảo được nguồn cung xăng dầu cho sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng.

Ông Thỏa kiến nghị việc dự trữ xăng dầu cần được nâng lên ít nhất 30 ngày để đảm bảo an ninh năng lượng trong mọi tình huống. Bên cạnh đó, cần tính toán lại việc dự trữ xăng dầu chiến lược, rà soát toàn bộ khoản thu từ xăng dầu, đồng thời xem xét lại cách tính giá cơ sở hiện nay để tạo ra một hệ thống thu hợp lý từ xăng dầu. Ngoài ra, cần rà soát, loại bỏ những quy định bất hợp lý gây khó cho DN để thị trường xăng dầu cạnh tranh lành mạnh, minh bạch.

Chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh phân tích: Hiện nay, thu thuế xăng dầu có hiện tượng thuế chồng thuế. Như thuế tiêu thụ đặc biệt có khi lại chồng lên thuế nhập khẩu hoặc thuế giá trị gia tăng lại chồng lên thuế tiêu thụ đặc biệt lẫn thuế nhập khẩu. “Tôi cũng chưa tính toán không biết còn chồng lên thuế bảo vệ môi trường hay không. Tóm lại phải rà soát tất cả” - ông Ánh nói.

Liên quan đến vấn đề này, Bộ Công Thương cho hay đang tiếp tục kiến nghị Bộ Tài chính rà soát và tính toán lại các mức chi phí trong cơ cấu tính giá cơ sở mặt hàng xăng dầu, nhất là các loại thuế, phí. Qua đó nhằm đảm bảo tính đúng, tính đủ, hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia thị trường xăng dầu.•