Phiên xét xử dự kiến khai mạc ngày mai tại TAND Hà Nội, kéo dài một tháng, do thẩm phán Vũ Quang Huy làm chủ tọa. Trong 54 bị cáo, 21 người bị VKSND Tối cao truy tố về tội Nhận hối lộ; 24 người về tội Đưa hối lộ; 4 người về tội Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ; 4 người về tội Môi giới hối lộ.
Nhóm 21 người bị cáo buộc nhận hối lộ đều là các cựu cán bộ cao cấp Văn phòng Chính phủ, Bộ Ngoại giao, Bộ Y tế, Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Công an, UBND Hà Nội và UBND tỉnh Quảng Nam.
18 trong số họ bị VKSND Tối cao truy tố theo điểm a, khoản 4, Điều 354 Bộ luật Hình sự, với mức hình phạt cao nhất là tử hình. Trong số này có ông Tô Anh Dũng, 59 tuổi, cựu thứ trưởng Ngoại giao; ông Nguyễn Quang Linh, cựu trợ lý Phó Thủ tướng; Chử Xuân Dũng, cựu Phó Chủ tịch UBND Hà Nội; Vũ Hồng Nam, cựu Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản; Nguyễn Thanh Hải, cựu Vụ trưởng Quan hệ quốc tế Văn phòng Chính phủ; bà Nguyễn Thị Hương Lan, cựu Cục trưởng Lãnh sự, Bộ Ngoại giao; Vũ Ngọc Minh, cựu Đại sứ Việt Nam ở Angola...
Các bị cáo bị xác định nhận hối lộ tổng cộng 165 tỷ đồng. Trong đó, người bị cáo buộc nhận nhiều nhất là ông Phạm Trung Kiên, cựu thư ký của thứ trưởng Y tế, với 253 lần nhận tổng cộng 42,6 tỷ đồng.
Hôm nay, luật sư Lê Thành Kính, một trong ba người đăng ký bào chữa cho ông Tô Anh Dũng, cho biết trước phiên xét xử thân chủ đã được người nhà nộp tổng 16,2 tỷ đồng để khắc phục hậu quả. Đây là số tiền đầu tiên ông Dũng nộp từ khi bị bắt, sau hơn 14 tháng.
"Quá trình bị tạm giam, ông Dũng thấy hậu quả của hành vi, ăn năn nên muốn khắc phục hậu quả của vụ án", luật sư nói.
Tòa triệu tập 19 công ty thương mại du lịch, dịch vụ và 46 người trong vai trò bên có quyền nghĩa vụ liên quan cùng 33 nhân chứng, trong số này có nhiều cán bộ ngoại giao. Hơn 100 luật sư đăng ký cho 54 bị cáo, riêng ông Tô Anh Dũng có 3 người.
Tính đến thời điểm ra cáo trạng, tháng 4/2023, 54 bị cáo đã nộp khắc phục hơn 53 tỷ đồng. Đầu tháng 7, cựu phó chủ tịch Hà Nội Chử Xuân Dũng được gia đình nộp khắc phục 1,7 tỷ đồng trong số 2 tỷ đồng ông ta nhận hối lộ của các doanh nghiệp.
Theo cáo trạng, từ tháng 4/2020, Chính phủ cho phép thực hiện chuyến bay giải cứu đưa công dân hồi hương, người dân chỉ phải trả tiền vé máy bay, không mất chi phí cách ly. Sau đó là các chuyến bay combo, người dân tự nguyện trả phí toàn bộ.
Ông Chử Xuân Dũng trong lần trả lời phỏng vấn về công tác phòng chống dịch Covid-19, năm 2021. Ảnh: Võ Hải
Doanh nghiệp có nhu cầu tổ chức chuyến bay combo phải xin chủ trương của UBND cấp tỉnh, thành phố - nơi thực hiện cách ly công dân về nước. Hồ sơ sau đó được gửi về Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao để đơn vị này tổng hợp, lấy ý kiến tổ công tác 5 bộ (Ngoại giao, Công an, Y tế, Giao thông Vận tải, Quốc phòng).
Từ đầu 2020 đến khoảng giữa năm 2021, nhà chức trách đã cấp phép và tổ chức hơn 1.000 chuyến bay, đưa hơn 200.000 công dân từ 62 quốc gia, vùng lãnh thổ về nước. Riêng Bộ Ngoại giao đã đề xuất Chính phủ phê duyệt 772 chuyến bay đưa công dân về nước, trong đó có 400 chuyến bay giải cứu, 372 chuyến bay combo.
Để có chi phí "bôi trơn" khi thực hiện các chuyến bay, nhóm 20 doanh nghiệp với hơn 100 pháp nhân phải nâng giá vé, "vẽ" thêm nhiều chi phí phát sinh với khách hàng có nhu cầu về nước giữa đại dịch.
Ông Tô Anh Dũng khi làm Thứ trưởng Ngoại giao. Ảnh: Baoquocte
Theo VKS, đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng, xảy ra giữa lúc Covid-19 căng thẳng. Các bị can đã lợi dụng dịch bệnh, bất chấp các quy định để trục lợi, khiến uy tín của Việt Nam bị giảm sút. Các hành vi này đã tạo điều kiện cho "thế lực thù địch xuyên tạc, kích động gây hoang mang trong nhân dân".
25 người đã lợi dụng chức vụ quyền hạn được giao để nhận hối lộ gần 165 tỷ đồng và gây thiệt hại 10 tỷ đồng. 23 người là đại diện doanh nghiệp đã đưa hối lộ hơn 226 tỷ đồng, 4 người môi giới hối lộ gần 75 tỷ đồng và lừa đảo chiếm đoạt gần 25 tỷ đồng.
"Chạy án" gần 3 triệu USD
Ngoài hành vi đưa nhận hối lộ để thực hiện chuyến bay giải cứu, VKS xác định còn có nhóm bị can đã móc ngoặc để "chạy án".
Theo cáo trạng, tháng 1/2022, khi vụ án dần "lộ sáng", ông Lê Hồng Sơn và Nguyễn Thị Thanh Hằng, Tổng và Phó tổng giám đốc Công ty Bầu trời xanh, lo sợ bị điều tra xử lý hình sự đã đến gặp Nguyễn Anh Tuấn, cựu Phó giám đốc Công an Hà Nội.
Họ được ông Tuấn môi giới cho gặp Hoàng Văn Hưng, khi đó Trưởng phòng điều tra, Cục An ninh điều tra, Bộ Công an, cũng là điều tra viên thụ lý chính vụ án.
Cựu Phó giám đốc Công an Hà Nội Nguyễn Anh Tuấn. Ảnh: UBND huyện Thường Tín
Từ tháng 2 đến tháng 7/2022, ông Tuấn làm cầu nối cho bà Hằng gặp ông Hưng khoảng 8 lần để bàn việc khai báo ra sao cho có lợi nhất. Tại đây, ông Hưng hướng dẫn bà Hằng sẽ nhận hết trách nhiệm về mình để cứu Sơn, còn Sơn sẽ đổ hết cho Hằng, nói không biết.
Nhưng vài tháng sau, do cơ quan điều tra xác định Sơn có 70% cổ phần công ty, lại là Tổng giám đốc, nên hướng nhận tội trên không khả thi. Ông Hưng hỏi "có quyết tâm cứu Sơn không?", gợi ý bà Hằng về việc chi thêm tiền để Hưng "tác động cơ quan chức năng". Đến tháng 7/2022, bà Hằng đã đưa cho ông Tuấn để đưa cho ông Hưng tổng 1,2 triệu USD.
Bất chấp việc đưa tiền, trong 2 tháng tiếp theo, bị can Sơn và Hằng liên tục bị cơ quan điều tra gọi làm việc. Bà Hằng tiếp tục đưa thêm cho ông Hưng 600.000 USD.
Đến tháng 9/2022, ông Hưng bị điều chuyển công tác, không còn làm nhiệm vụ liên quan điều tra vụ án nhưng vẫn tiếp tục gặp và liên tục hối thúc, đòi thêm tiền của bà Hằng, với lý do "viện kiểm sát đang rất căng". Các lần gặp gỡ giữa họ vẫn được ông Tuấn làm cầu nối. Khi này, bà Hằng mới biết ông Hưng đã bị điều chuyển, nhưng ông khẳng định việc điều chuyển "chỉ là hành chính", mình vẫn trực tiếp điều tra, chỉ đạo vụ án.
Ngày 8/12/2022, ông Sơn bị tạm giam, khởi tố về tội Đưa hối lộ. Bà Hằng và ông Sơn do đó làm đơn tố cáo hành vi của Tuấn và Hưng. Tổng số tiền bà Hằng đã chi "chạy án" được xác định 2,65 triệu USD.
Trong vụ án, ông Hưng bị truy tố tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, ông Tuấn bị truy tố tội Môi giới hối lộ.
Ông Sơn và bà Hằng bị truy tố tội Đưa hối lộ với cáo buộc đã chi 38,5 tỷ đồng hối lộ các quan chức, nhằm được tạo điều kiện tổ chức các chuyến bay.
Thanh Lam - Phạm Dự