"Căng cứng" margin chỉ là cục bộ

Margin là vay tiền của công ty chứng khoán để đầu tư. Việc dùng đòn bẩy tài chính được nhiều người lựa chọn khi muốn mua được số lượng cổ phiếu nhiều hơn vốn tự có.

Số tiền được vay tùy thuộc vào tỉ lệ đòn bẩy với từng mã. Với các mã tốt nhất thị trường, cơ quan quản lý cho phép công ty chứng khoán cho nhà đầu tư vay với tỉ lệ 50%.

Theo dữ liệu của FiinTrade từ báo cáo tài chính quý 2-2023 của 40 công ty chứng khoán đại diện 96% tổng vốn chủ sở hữu của ngành chứng khoán, dư nợ margin toàn thị trường ở mức hơn 143.500 tỉ đồng tính tới cuối tháng 6-2023.

Mức nêu trên đã tăng 24.400 tỉ đồng (tương đương 20,5%) so với cuối quý 1-2023 và 0,9% so với cùng kỳ năm 2022. So với thời điểm dư nợ margin đạt đỉnh, dư nợ cuối tháng 6-2023 thấp hơn khoảng 41.000 tỉ đồng.

Với phiên giảm mạnh hôm 18-8, một số nhà đầu tư cho rằng có nhiều nguyên nhân, trong đó có động thái giảm margin tại một công ty chứng khoán lớn, đã kích hoạt đợt bán chốt lời trên diện rộng của nhà đầu tư.

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, một giám đốc công ty chứng khoán cho rằng việc "căng cứng" margin vừa qua chỉ xảy ra cục bộ, cá biệt ở một số mã cổ phiếu do có những công ty chứng khoán thời gian qua cho vay vượt tỉ lệ theo quy định. 

"Có công ty cho vay 3:7, 2:8. Họ muốn chỉnh lại thì hạ tỉ lệ margin. Sau đó điều này có tác động tới một số công ty khác", vị này cho biết.

Cũng theo vị này, một khái niệm được họ sử dụng khi vượt tỉ lệ quy định, là "kho margin ngoài" chứ không phải margin của công ty. 

Dư địa cho vay margin còn lớn

Trong báo cáo cập nhật tới nhà đầu tư về thị trường chứng khoán hồi tháng 7, một quỹ ngoại đã lưu ý: tỷ lệ margin thị trường đang tiếp tục tăng và tiến dần về vùng rủi ro (vượt 3.5% vốn hóa thị trường).

Tuy nhiên ông Trương Hiền Phương - giám đốc Công ty Chứng khoán KIS Việt Nam - cho rằng nhận định trên khá "mơ hồ". Bởi nếu nhìn vào vốn chủ sở hữu của các công ty chứng khoán có thể thấy đã tăng lên hơn rất nhiều so với thời điểm từ năm 2021 trở về trước.

Trong khi đó, dư nợ margin mới chỉ giai đoạn phục hồi, có tăng hơn so với thời điểm quý đầu năm nay, nhưng còn thua xa thời điểm đỉnh năm 2021.

Ông Phương cũng nói, vừa qua thị trường đón nhận tài khoản đăng ký mới rất lớn. Song với các khách hàng mới, đa phần họ chưa sử dụng margin và thường đầu tư theo chiến lược "thăm dò". Do vậy, dư địa cho vay vẫn còn rất lớn.

Tại báo cáo vừa công bố, chuyên gia phân tích của VNDirect cũng cho biết, tính đến cuối quý 2-2023 tổng dư nợ ký quỹ/vốn chủ sở hữu chỉ đạt 0,77 lần.

Để tìm ra ngưỡng tối ưu cho tổng giá trị vay ký quỹ của ngành này, VNDirect cho biết đã tiếp cận từ dưới lên từ tổng giá trị tài sản tài chính được giao dịch của 30 công ty chứng khoán lớn nhất và mối tương quan của nó với các khoản vay ký quỹ của ngành.

Với kỳ vọng VN-Index sẽ đạt khoảng 1.300 điểm trong nửa cuối năm 2023, tương ứng mức tăng 16% so với mức 1.120 điểm vào cuối quý 2-2023, VNDirect dự báo tổng giá trị giao dịch tài sản tài chính tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam sẽ tăng với tốc độ tương tự lên khoảng 910.000 tỉ đồng từ 784.000 tỉ đồng vào cuối quý 2-2023.

Kết hợp với tỷ lệ cho vay ký quỹ ngành trên tổng giá trị tài sản niêm yết trong 3 năm gần đây thường rơi vào khoảng 17% đến 20%, VNDirect đưa ra con số tổng cho vay ký quỹ toàn thị trường có thể đạt 155.000-180.000 tỉ đồng trong 6 tháng cuối năm nay, tăng 10-30% so với mức 140.000 tỉ đồng vào cuối quý 2-2023.

Với tổng vốn chủ sở hữu của 30 công ty đạt 183.000 tỉ đồng vào cuối quý 2-2023, con số này cho thấy tỷ lệ cho vay margin/vốn chủ sở hữu toàn ngành sẽ rơi vào khoảng 0,85 - 1,0 lần. Như vậy, dư địa tăng trưởng cho vay ký quỹ vẫn còn rất lớn vì ngưỡng quy định là 2 lần.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng lưu ý, bản chất việc dùng đòn bẩy tài chính bao giờ cũng đi kèm rủi ro. Thực tế nhiều nhà đầu tư bị "cháy" tài khoản khi sử dụng margin.