Ngôi sao có lượt stream nhiều nhất toàn cầu trên Spotify chính là Bad Bunny, người chỉ hát tiếng Tây Ban Nha - Ảnh: Getty Image

Những năm 1940 - 1950, Ferrer là ca sĩ vô cùng nổi tiếng ở Cuba, nhưng sau cách mạng thì dòng nhạc son cubano trong những hộp đêm không còn được ưa chuộng nữa. 

Đến phòng thu, Ferrer bất ngờ gặp lại những người bạn cũ đều từng là nghệ sĩ Latin đình đám, có người từng giành giải Grammy. Ngoài ra, còn có Ry Cooder - tay guitar người Mỹ thuộc hàng thượng thừa nhất mọi thời.

Họ chọn thu âm 14 ca khúc mình yêu thích nhất vài chục năm trước và lấy tên hộp đêm năm xưa biểu diễn làm tên album - Buena Vista Social Club. 

Không ai ngờ rằng nó lại tạo nên một hiện tượng: bán được 12 triệu bản, sau này là 1 trong 2 album không hát tiếng Anh duy nhất được tạp chí Rolling Stones liệt vào danh sách 500 album vĩ đại nhất năm 2003 và trở thành chủ đề một bộ phim tài liệu được đề cử Oscar.

Kỷ niệm 25 năm, vừa qua Buena Vista Social Club được tái phát hành. Thứ âm nhạc của hoài niệm rạng rỡ như đưa ta vào một thế giới hiện thực huyền ảo mà ta từng bắt gặp đâu đó trong văn chương của Márquez hay Fuentes. Nó cũng say đắm tựa những vần thơ của Neruda vậy. 

Những nghệ sĩ Cuba hát lại bài hát xưa và sống lại cuộc đời xưa. Một album như thế không chỉ hay, mà trên hết, nó là câu thần chú hồi sinh một nền văn minh âm nhạc hoàn toàn khác, mời gọi ta thám hiểm những kim tự tháp bí ẩn của nó.

2. Tạp chí Rolling Stone tuần qua vừa cập nhật lại danh sách 500 ca khúc vĩ đại nhất, vốn lần đầu được chọn ra năm 2004. Có đến 254 ca khúc mới được thêm vào. Cũng phải thôi, 17 năm qua đã có thêm nhiều thế hệ nghệ sĩ trẻ, và ngay cả di sản âm nhạc cũ cũng đang được xét lại. 

Một số bản nhạc kinh điển như Piano Man (Billy Joel), We Will Rock You (Queen), Highway to Hell (AC/DC), The Times They Are A-Changin' (Bob Dylan) bị loại khỏi danh sách gốc, nhường chỗ cho nhiều bài hát của những nghệ sĩ đa chủng tộc.

Mặc dù dư luận xôn xao về việc ca khúc Dynamite của nhóm nhạc Hàn Quốc BTS được xếp vị trí thứ 346, song Dynamite vẫn là một ca khúc tiếng Anh, nên nếu muốn nói đến sự đa dạng đích thực thì có lẽ phải nhìn vào những ca khúc Latin được tuyển chọn, trong đó Safaera của rapper người Puerto Rico - Bad Bunny - mới ra mắt năm ngoái, đã được xếp hạng 329.

Bạn có quyền nghi ngờ về độ tin cậy của một bảng xếp hạng về sự vĩ đại nhưng lại "vơ" hết những bản hit mới tinh, chưa biết rồi vài năm nữa còn ai nhớ đến không. Bất chấp điều đó, sự thật là Latin pop đang thống trị. 

Sân khấu Super Bowl năm ngoái lần đầu tiên trong lịch sử chỉ mời các nghệ sĩ Latin biểu diễn. Ngôi sao có lượt stream nhiều nhất toàn cầu trên Spotify chính là Bad Bunny, người chỉ hát tiếng Tây Ban Nha thổ âm vùng Caribê.

Tại sao rất nhiều người không hiểu Bad Bunny mà vẫn thích nghe anh hát? Một nhà thơ Puerto Rico lưu ý rằng khi Columbus phát hiện ra Trung - Nam Mỹ ngày nay, ông đã nhận định những người bản địa mà ông sẽ tàn sát sau này "có tiếng trò chuyện ngọt ngào nhất thế giới", và có lẽ quá trình thuộc địa hóa hàng trăm năm cũng không thể làm mai một điều đó. Columbus đâu cần hiểu họ nói gì. Và ta cũng vậy.

3. Năm 1996, tổng thống Clinton ký đạo luật Helms - Burton siết chặt lệnh cấm vận với Cuba. Trong quá trình ghi âm Buena Vista Social Club, Ry Cooder và các nghệ sĩ Cuba cũng phải trao đổi qua thông dịch viên. Song những cản trở về chính trị và ngôn ngữ không ngăn họ làm nên một album diệu kỳ.

Thực ra âm nhạc không thể cứu rỗi một thế giới đã phân rẽ quá sâu sắc, nhưng nói theo cách của Ry Cooder, nếu như ta nghe nhạc từ những nền văn hóa xa lạ thì ta sẽ tự hỏi thực ra ta không ưa gì ở họ? Chẳng nhẽ ta không ưa giọng ca ma thuật của Ibrahim Ferrer, hay không ưa ngón piano trữ tình sôi nổi của Rubén González?

Sau rốt, nỗ lực đa dạng hóa âm nhạc không chỉ để hướng đến một khái niệm bình đẳng mơ hồ nào đó, mà đơn giản là để người nghe tự vấn những câu hỏi kia. Và đó không phải những câu hỏi nhỏ.

Lá thư âm nhạc: Sao hàn gắn nổi trái tim đã vỡ?

TTO - Như mở một chiếc rương cũ trên gác mái, bộ phim là tất cả những bưu thiếp và kỷ vật, những "spicks and specks", hay nói cách khác là những viên gạch sót lại từ lâu đài quá khứ.