Chuyển đổi số lĩnh vực bán lẻ ở châu Á - Thái Bình Dương
Cuộc cách mạng kỹ thuật số đã liên tục thay đổi ngành bán lẻ trong nhiều năm qua. Tuy nhiên, tốc độ chuyển đổi số chỉ thực sự bứt phá khi có sự xuất hiện của đại dịch Covid-19. Hình thức mua sắm online với sự lên ngôi của lĩnh vực thương mại điện tử khiến cho bản chất của ngành này có những biến động lớn, hầu hết là những thay đổi mang tính quyết định và lâu dài, buộc các doanh nghiệp phải liên tục thay đổi để thích nghi nếu không muốn rơi vào tình trạng "nằm yên chờ chết".
Mặt khác, sự bùng nổ thương mại điện tử do khủng hoảng gây ra mang lại nhiều thách thức và cơ hội mới cho các nhà bán lẻ và thương hiệu tiêu dùng. Theo báo cáo của Euromonitor International, khu vực châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm cả Australia, được xem là nơi hội tụ các cường quốc thương mại điện tử, góp phần thúc đẩy tăng trưởng giá trị tuyệt đối toàn cầu.
Thương mại điện tử Việt Nam sẽ vượt xa mốc 11,8 tỷ USD của năm 2020
Cùng với sự phát triển của thương mại điện tử trên khắp thế giới, Việt Nam cũng đã nhanh chóng “chuyển mình”, bắt kịp xu thế, tạo ra nhiều đột phá mới bất chấp dịch bệnh vẫn đang hoành hành ở nhiều tỉnh, thành.
Tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử của Việt Nam năm 2020 đạt khoảng 18% với quy mô khoảng 11,8 tỷ USD và sẽ tiếp tục phát triển sau đại dịch với nhiều tiềm năng tăng trưởng - nhiều chuyên gia khẳng định tại tọa đàm về Tương lai của nền kinh tế số Việt Nam: vai trò của Thương mại điện tử sau đại dịch Covid diễn ra ngày 16/10/2021 trong khuôn khổ Techfest Việt Nam 2021.
Bà Nguyễn Thị Thanh Thùy, Trưởng phòng thương mại điện tử, Sàn thương mại điện tử Voso cho biết, thị trường thương mại điện tử Việt Nam được ghi nhận có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Dự báo tốc độ tăng trưởng còn tiếp tục và sẽ vượt xa mốc 11,8 tỷ USD năm 2020. Đặc biệt sau đại dịch Covid-19 thương mại điện tử sẽ tiếp tục bùng nổ, tạo ra những xu hướng tiêu dùng mới.
Ảnh: VnEconomy.
Theo thống kê, từ khi dịch bùng phát, nhu cầu mua sắm qua sàn thương mại điện tử đã tăng mạnh. Đến nay đã có hơn 70% dân số Việt Nam tiếp cận mạng Internet, trong đó có gần 50% người dùng Việt Nam đã mua sắm online, 53% người dân đã sử dụng ví điện tử, và thanh toán mua hàng qua mạng.
Bên cạnh khái niệm mua hàng truyền thống, đã xuất hiện những khái niệm mới như mua hàng qua mạng, đi chợ hộ, đi chợ mạng…
Tỉ trọng tiêu dùng theo ngành hàng đã có sự thay đổi. Theo khảo sát, người dân vẫn đang cắt giảm chi tiêu mua sắm các hoạt động không thiết yếu… Các ngành thời trang, giải trí, làm đẹp chiếm tỉ trọng cao như trước đây đã giảm, và thay vào đó là các ngành hàng mới thiết yếu như thực phẩm, sức khỏe, đồ gia dụng tăng cao.
"Có thể thấy, thói quen hành vi mua sắm của người dùng đã thay đổi hoàn toàn trong dịch Covid-19, góp phần thúc đẩy các xu hướng mua sắm mới, người dùng đã giảm tần suất ra ngoài mua sắm, tập trung vào các nhu cầu thiết yếu và quan tâm đến hàng Việt nhiều hơn”, bà Thủy thông tin thêm.
Thời thế đã thay đổi
Chia sẻ về các nhân tố tạo lập bình thường mới đối với thương mại điện tử, ông Trần Chí Dũng, Trưởng ban công nghệ-đổi mới sáng tạo, Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam khẳng định, từ khóa chúng ta nghe nhiều nhất là đứt gãy chuỗi cung ứng đã tạo ra nhiều hệ lụy lớn.
Dần dần, thuật ngữ "đi chợ hộ", "đi chợ online" đã trở nên phổ biến với người tiêu dùng. Ảnh: Lazada Việt Nam.
Cũng theo chuyên gia này, nếu trước đây, các sàn phải “đốt tiền” để hút khách hàng thì nay, với sự thay đổi hành vi mua sắm đã tạo cơ hội lớn cho thương mại điện tử phát triển. Với logistics, nếu như trước đây thụ động, chủ đơn hàng đi tìm kho bãi, vận tải thì nay trong bối cảnh số hóa, chuyển đổi số, và sự phát triển của thương mại điện tử đòi hỏi logistics thay đổi theo, năng động hơn…
Ông Dũng cũng đề cập mô hình mới về 3 quy trình mua hàng- vận chuyển và thanh toán (Buy- Ship- Pay) cho thương mại điện tử cần được nghiên cứu. Singapore chỉ sau 1 năm áp dụng mô hình này, đã đạt tỉ lệ 16% doanh số xuất nhập khẩu đi qua sàn và đã được chuyển giao sang nhiều nước.
Hành lang pháp lý và vấn đề bảo mật dữ liệu
Mặc dù được ghi nhận có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á song thị trường thương mại điện tử Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với một số “điểm nghẽn”.
Nhiều câu hỏi được đặt ra như lòng tin của người tiêu dùng khi mua sản phẩm online; các hình thức giao hàng và thanh toán và vấn đề bảo mật an toàn thông tin; hạ tầng vận chuyển, chuỗi cung ứng đang bị đứt gãy…
Hiện nay tỉ lệ thanh toán tiền mặt trong thương mại điện tử còn cao. Hơn 80% người mua hàng trực tuyến vẫn lựa chọn hình thức thanh toán đơn hàng bằng tiền mặt. Điều này sẽ dẫn đến hệ lụy tỉ lệ giao hàng thành công thấp, tỉ lệ hủy đơn tăng lên, và nhân viên giao vận phải mang theo một lượng lớn tiền mặt...
Bà Lê Thị Mai Anh, Trưởng phòng kinh doanh bưu chính thương mại điện tử, Tổng Công ty bưu điện Việt Nam cho rằng, sự tăng trưởng nhanh của thị trường hiện nay được dự báo sẽ tiếp tục duy trì trong tương lai. Với tốc độ tăng trưởng này đang mang đến cơ hội lớn nhưng cũng sẽ là thách thức cho phát triển nền tảng logistics đáp ứng nhu cầu cao của khách hàng và thị trường.
Ảnh minh họa.
Theo khảo sát năm 2021, khách hàng thương mại điện tử luôn muốn giao hàng nhanh, chi phí thấp và dịch vụ tốt. Trong khi đó thị trường ngày càng cạnh tranh gay gắt bởi sự tham gia của các nhiều đối thủ lớn trong và ngoài nước. Bên cạnh những công ty truyền thống như Viettel Post, VNPost, Nhất Tín còn có các công ty nước ngoài như FedEx, UPS, DHL và nhiều công ty công nghệ, các siêu ứng dụng… tham gia.
Các doanh nghiệp logistics cho thương mại điện tử cũng đang phải đối mặt với thách thức về tỉ lệ ứng dụng công nghệ thông tin trong Ecommerce-Logistics còn thấp. Hiện nay chỉ có khoảng gần 11% số doanh nghiệp đang ứng dụng công nghệ thông tin cơ bản liên quan đến theo dõi và truy suất hàng hóa, hệ thống giao nhận, kho bãi… Còn lại, phần lớn doanh nghiệp vẫn đang duy trì hình thức thủ công trong phân loại, chia chọn hàng… dẫn đến sai sót, chi phí cao, nhất là khi sản lượng thương mại điện tử lớn như hiện nay.
Một thách thức khác được bà Mai Anh chỉ ra là thiếu hành lang pháp lý cho hoạt động Ecommerce-Logistics. Trên thực tế, các văn bản pháp lý cho thương mại điện tử tương đối đầy đủ nhưng Việt Nam lại chưa có quy định cụ thể về E Commerce-Logistics, còn thiếu khái niệm về vấn đề này và chưa phân biệt 2 hoạt động Logistics và E Commerce-Logistics…
Từ phía các sàn thương mại điện tử, bà Thùy cho rằng thách thức trong thời gian tới đó là vấn đề bảo mật dữ liệu. Các mạng xã hội đang nổi lên như một phương thức giao dịch thương mại điện tử phổ biến nhưng chưa được điều chỉnh. Ngoài ra, nạn hàng giả hàng nhái đang nhức nhối trên các sàn thương mại điện tử vừa qua sẽ là những vấn đề thách thức trong thời gian tới cần có những biện pháp ngăn chặn để bảo vệ người tiêu dùng…
Dự báo ngành thương mại điện tử trong giai đoạn 2020-2025
Trung Quốc tiếp tục là quốc gia dẫn đầu - ngành thương mại quốc tế của khu vực này được giới chuyên gia đánh giá chiếm ưu thế với những cơ hội bứt tốc mạnh mẽ trong năm 2021 và hơn thế nữa. Trên thực tế, việc gộp Australia vào châu Á - Thái Bình Dương sẽ giúp cụm này chiếm hơn 45% mức tăng trưởng giá trị tuyệt đối toàn cầu trong giai đoạn dự báo 2020-2025.
Theo đó, Euromonitor International dự đoán Trung Quốc tiếp tục là động lực tăng trưởng thương mại điện tử trong khu vực. Quốc gia đông dân nhất thế giới hiện sở hữu thị trường rộng lớn cùng tốc độ phát triển nhanh nhất ở châu Á - Thái Bình Dương và Australia. Chỉ riêng thị trường này đã chiếm 64% mức tăng trưởng giá trị tuyệt đối tại đây vào năm 2020. Dự kiến nước này sẽ tiếp tục tăng trưởng với tốc độ CAGR (tỷ lệ tăng trưởng hằng năm kép) là 7% về giá trị trong giai đoạn 2020-2025 và hơn 99 tỷ USD cơ hội ngành này chưa được đáp ứng.
Điện thoại thông minh thúc đẩy mua sắm trực tuyến - những năm gần đây, các thiết bị điện tử là vật dụng không thể thiếu đối với mỗi cá nhân, đó không chỉ là phương tiện giúp giải trí, học tập, liên lạc mà còn để mua sắm.
Nhờ kích thước nhỏ gọn, smartphone được ưa chuộng và chọn thay thế cho máy tính bảng, laptop khi mua sắm trực tuyến. Với sự phát triển của các kênh mua sắm kèm hình thức mới như livestream bán hàng, giải trí trực tuyến, show âm nhạc online... việc sử dụng điện thoại di động mua sắm dự kiến sẽ tiếp tục tăng trưởng hơn nữa trong tương lai, ngay cả trong thời bình thường mới.
Mô hình bán lẻ truyền thống dần “lão hóa” mà thay vào đó sẽ nhường chỗ cho các mô hình, kênh kinh doanh mới như đi chợ online, thương mại điện tử, dịch vụ sửa chữa tại nhà, tư vấn trực tuyến...
Trong đó, thương mại điện tử sẽ tiếp tục là xu hướng mới của thị trường, ít nhất là tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Australia. Điểm mấu chốt để các thương hiệu và doanh nghiệp ngành bán lẻ sống sót và tìm lối thoát tăng trưởng trở lại mức trước đại dịch, hoặc thậm chí vượt xa những gì họ từng đạt được, là nhanh chóng cập nhật các xu thế này, đồng thời chú trọng tất cả khía cạnh của ngành bán lẻ.
Hương Anh (t/h từ Vnexpress, VnEconomy)