Trong vô vàn nét đẹp văn hóa ẩm thực truyền thống Việt, có một thứ vừa mộc mạc, đời thường nhưng cũng thấm đượm chiều sâu của một nền ẩm thực tinh túy. Giữ trọn hương vị truyền thống trong cuộc sống hiện đại, nước mắm như một sợi dây nối dài quá khứ - hiện tại cho mỗi người dân Việt.

Tôi nhớ hồi nhỏ xíu, nhà tôi dọn nhà từ quê lên một xóm ngoại ô Hà Nội. Xóm nhỏ ven phố thị nhưng trong mắt người "ở quê" như nhà tôi vẫn có gì đó xa cách; tôi sợ sệt nhìn đám trẻ thành phố, mẹ tôi cũng chưa quen biết ai hàng xóm.

Một tối nọ, cô hàng xóm sang gõ cửa; trên tay là một bát cá kho. Mẹ nhìn cả nhà rồi nhìn cô hàng xóm ái ngại, ra điều nhà mới tới còn chưa đi thăm hàng xóm được đã để hàng xóm qua nhà tặng đồ ăn. Bát cá kho vàng sánh, mùi mắm quyện với mùi cá thơm dịu nhẹ. Nước mắm dậy mùi cá, ăn tới đâu thấy ngon tới đó.

Tôi vẫn từng tự hỏi sao trong một đêm đông Hà Nội trời lành lạnh, cô hàng xóm lại tặng một bát cá kho. Mẹ tôi bảo rằng, có lẽ trong bát cá kho dậy mùi nước mắm đó, cô hàng xóm gửi cả chút thân tình của những người trước lạ sau quen; mắm mặn mà như tình người bền chặt.

Những bát nước mắm cứ theo người ta từ tấm bé đến lớn như vậy, giản dị mà nghĩa tình. Bữa cơm gia đình ngày còn thơ bé, dù đơn sơ với rau muống luộc và mấy quả cà pháo thôi cũng phải có bát nước chấm cắt vài lát ớt cay xè, để cái mặn cái cay khiến người ta quên đi cái nghèo đói. Chúng tôi cứ lớn lên còn hương vị nước mắm vẫn vậy; cái nghèo đã ở lại quá khứ nhưng bát nước mắm thơm ngon vẫn theo mỗi gia đình vào các bữa ăn thường nhật, giữ lại giữa cuộc sống hiện đại chút hương vị truyền thống. Người Việt gửi nhiều tâm tư trong từng món ăn, nhưng hiếm có món ăn nào lại chất chứa nhiều cảm xúc, hàm nghĩa về gia đình và sự gắn kết như bát nước mắm quá đỗi giản đơn.

Đôi khi người ta quên đi những chén nước mắm sánh vàng khi nói về những món ăn làm nên hồn cốt của ẩm thực Việt. Bố mẹ tôi và thế hệ người trẻ có thể quên đi phở và bánh mì nhưng trong bữa ăn vẫn cần một chén nước mắm. Cái thuở cơ hàn ăn bữa nay lo bữa sau của thế hệ ông bà bố mẹ tôi, nước mắm là một món ăn đó chứ? Mấy mươi năm trôi qua, giữa căn bếp sáng choang với vô vàn thiết bị hiện đại, nguyên liệu cao cấp ngoại nhập, các bà nội trợ vẫn để một vị trí "trang trọng" cho chai nước mắm. Tôi nghĩ rằng dù có bao nhiêu năm nữa, nước mắm vẫn ở đó với người Việt, với mẹ tôi và những người phụ nữ của thế hệ sau. Đâu có rườm rà gì pha chế hay cầu kỳ để biến hóa, nước mắm để ăn không cũng ngon mà đem chế biến xào, nấu, kho gì cũng làm món ăn gia đình muôn phần hấp dẫn.

Xuôi miền đất nước, bếp Việt ở đâu, bóng những bà mẹ Việt ở đâu thì ở đó có nước mắm. Hương vị nước mắm với cốt cá cơm nguyên chất đã thổi hồn cho ẩm thực nhiều vùng miền trên khắp Việt Nam. Trong cái chung thống nhất ấy là những biến thể nước mắm, nước chấm đầy mới mẻ; người Bắc thích nước chấm có thêm chút giấm chanh tỏi ớt; người miền Trung thường giữ nguyên vị ngon nước mắm nên không pha nhiều còn người miền Nam thường sử dụng nước dừa hoặc nước lọc để pha thêm, làm nước mắm loãng đi. Đến tận khi trưởng thành, tôi mới nhận ra nước mắm, nước chấm lại đa dạng và đủ đầy như vậy. Chúng ta thường quên đi những thứ mộc mạc bên đời mình, như bát nước chấm, như nghĩa tình hàng xóm, như căn bếp thân thương của mẹ - để rồi giữa cuộc sống hiện đại bắt gặp một bát nước mắm bỗng thấy da diết nhớ gia đình.

Đi tìm những câu chuyện, cảm thức về nước mắm Việt, tôi vô tình được trò chuyện với đầu bếp Ryan Phạm (Phạm Vũ Anh Thy) - vị đầu bếp trẻ 37 tuổi làm rạng danh ẩm thực Việt trên nhiều đấu trường quốc tế. Cuộc trò chuyện với vị đầu bếp yêu mến những giá trị tinh hoa ẩm thực Việt và đặc biệt là nước mắm như một hành trình đi từ quá khứ tới hiện đại. Những người đầu bếp nhìn nước mắm nhiều hơn từ lý tính, tôi nhìn nước mắm từ câu chuyện cảm tính và mối quan hệ gia đình. Trò chuyện với anh Ryan mới thấy cái lý tính và cái cảm tính của nước mắm như hòa quyện lại khó có thể tách rời. Để nói về cái tầm của nước mắm, đầu bếp Ryan Phạm chia sẻ.

"Nước mắm đã theo tôi từ những ngày nhỏ, tạo cảm hứng cho tôi với công việc đầu bếp ở hiện tại. Đa phần món ăn Việt Nam đều sử dụng nước mắm làm nước chấm, nó như linh hồn của món ăn. Từ nhỏ chúng ta đã được tiếp xúc với gia vị là nước mắm. Sau này, dù ở lứa tuổi nào, người Việt Nam cũng có chén nước chấm trong bữa cơm gia đình. Trong nền ẩm thực hiện đại Việt, tôi nghĩ cũng rất khó để tách rời nước mắm ra khỏi bữa cơm gia đình hay những món ăn Việt được nâng tầm đẳng cấp.

Vậy nên nếu so với các loại gia vị khác, cá nhân tôi nghĩ nước mắm luôn ở vị trí cao nhất. Còn tương ớt, dầu mè... nó giúp hương vị món ăn thêm phong phú, là lớp "make up" cho món ăn thêm đậm đà. Cốt lõi vẫn là nước mắm để nêm nếm, một cô gái xinh hay không, người ta hay soi "mặt mộc" là thế đó. Có những thứ nước mắm dù chấm không cũng khiến món ăn thêm phần hấp dẫn."

Trong cuộc sống hiện đại, câu chuyện nước mắm không chỉ gói gọn trong căn bếp mỗi gia đình. Mỗi món ăn đều mang theo những câu chuyện đặc biệt mà nếu để ý kỹ, người ta thấy được cả các vấn đề về mối quan hệ cuộc sống, xã hội. Nước mắm - tưởng chừng chỉ là thứ gia vị thơm ngon người Việt đã mang theo suốt bao thập kỷ nhưng hóa ra lại có nhiều ý nghĩa và giá trị phía sau đến vậy. Giữa những lời tự sự về nước mắm, anh Ryan bồi hồi.

"Đất nước chúng ta với 3 miền trải dài theo hình chữ S, có bờ biển dài là niềm tự hào của mỗi người Việt, và nước mắm với tôi nó chính là những gì tinh hoa nhất thiên nhiên, biển đảo dành tặng cho mỗi người Việt trong mâm cơm của từng gia đình.

Chén nước chấm không chỉ là chất kết nối hương vị món ăn, làm dậy mùi, nổi bật hương vị, nó còn kết nối từng thành viên gia đình. Bạn nghĩ xem, vào những bữa tối khi đầy đủ mọi người, mẹ - bà khi bày mâm cơm sẽ để chén nước chấm ở giữa để tất cả mọi người cùng chấm, nó gắn kết tình cảm gia đình mà không loại gia vị hay món ăn nào ngoài kia có thể làm được.

Có thể ngoài kia xã hội, tôi và bạn là những người có vị trí xã hội khác nhau, nhưng nếu tôi mời bạn về nhà tôi, chúng ta ăn cùng một mâm cơm, chấm cùng một chén nước mắm. Chẳng phải đã là người thân, bạn bè của nhau rồi sao?"

Nước mắm là như thế đấy, ngày xưa miếng trầu là đầu câu chuyện thì trong mâm cơm gia đình, "bát nước chấm ngon" cũng mào đầu cho những sẻ chia gắn kết. Là một đầu bếp, anh Ryan Phạm cũng có những sự khắt khe nhất định trong việc lựa chọn nước mắm.

"Nước mắm ngon dường như ngày càng trở nên quan trọng, sự khắt khe của người dùng với những tiêu chuẩn cao vừa mong giữ được hương vị truyền thống nhưng phù hợp với cuộc sống hiện đại khiến việc lựa chọn nước mắm trở nên không dễ dàng.

Trong câu chuyện với nhiều suy nghĩ khác biệt, tôi và đầu bếp Ryan Phạm tìm thấy điểm tương đồng khi căn bếp nhà mình đều có sản phẩm nước chấm cá cơm 3 Miền với nước mắm cốt cá cơm nguyên chất và được chế biến theo công thức riêng biệt. Chọn nước chấm, trông thì có vẻ đơn giản nhưng khó vô cùng. Với chai nước chấm 3 Miền ngon là quyết định được 50% sự thành công của món ăn rồi, dù là nêm nếm hay làm nước chấm".

Giữa vô vàn các sản phẩm nước mắm tại Việt Nam, nước chấm cá cơm 3 Miền là một cái tên được nhiều bà nội trợ yêu mến. Có những thứ liên quan tới khẩu vị, chọn được món ngon sẽ không bao giờ thay đổi. Có lẽ vì vậy, những chai nước chấm cá cơm 3 Miền trên kệ bếp nhà tôi bao năm qua vẫn không đổi. Bố mẹ thích nước chấm 3 Miền vì đậm vị truyền thống. Chúng tôi thích nước chấm này vì ăn với món gì cũng hợp, ra Bắc vào Nam bao lần để rồi tìm thấy loại nước chấm mà ăn với món nào cũng thấy sao vừa miệng quá.

Với chiết xuất từ nước mắm cá cơm nguyên chất được đặc chế theo bí quyết riêng, cho ra đời loại nước chấm có màu vàng nâu sóng sánh đẹp mắt, vị cá cơm đậm đà, hương thơm dịu nhẹ, đáp ứng được mọi yêu cầu của người dùng về độ "ngon và tiện", nước chấm cá cơm 3 Miền ngày càng được tin tưởng và lựa chọn.

Thứ nước chấm hảo hạng ấy, vừa ngon vừa tiện cho tất cả các món ăn từ kho - xào - nấu cho đến dùng làm nước chấm mà không cần pha chế nhiều; khiến món ăn dậy vị, thơm ngon, đậm hương vị truyền thống, giúp các bà các mẹ tiết kiệm thời gian nấu nướng mà vẫn giữ được vị truyền thống. Được sản xuất bởi công ty thực phẩm uy tín hàng đầu Uniben, nước chấm cá cơm 3 miền đảm bảo an toàn về chất lượng và đáp ứng được những tiêu chuẩn khắt khe nhất của đầu bếp Ryan Phạm và các bà nội trợ hiện đại.

Nhìn vào những con số ấn tượng mà sản phẩm nước chấm cá cơm 3 Miền đạt được sẽ hiểu vì sao người tiêu dùng lại tin tưởng, lựa chọn sản phẩm này đến vậy. Trong hai năm trở lại đây, nước chấm cá cơm 3 Miền tăng trưởng gấp 10 lần. Kết quả khảo sát của công ty nghiên cứu thị trường Kantar World Panel (Rural) cho thấy, ngày càng nhiều hộ gia đình Việt tin tưởng sử dụng các sản phẩm của 3 Miền.

***

Chuyện của nước mắm là chuyện của người Việt - một giá trị của cộng đồng đôi khi bị chúng ta bỏ quên đâu đó. Dù bao nhiêu biến đổi, chén nước chấm nhỏ ấy vẫn hiện hữu trong mỗi bữa cơm gia đình, chứng kiến những sự đổi thay của cuộc sống hiện đại. Tôi tin rằng, một bát nước chấm ngon sẽ kể cho chúng ta nhiều câu chuyện gia đình - ẩm thực hơn bao nhiêu món ăn khác.

Chọn nước chấm 3 Miền, bạn chọn một giá trị Việt gửi gắm bao tâm tư về những đổi thay và tiếp biến từ truyền thống tới hiện đại.