Năm nay, Nvidia thắng lớn trên thị trường chứng khoán Mỹ, khi vốn hóa đạt đến mốc 1.000 tỷ USD, cao hơn cả Netflix, Nike và Novo Nordisk cộng lại. Đó là điều không thể hình dung được cách đây 30 năm khi công ty ra đời, và thậm chí là năm ngoái, thời điểm cơn sốt AI còn chưa bùng lên giúp Nvidia thăng hoa.

Tuy nhiên, nhà đồng sáng lập kiêm CEO Jensen Huang lại nói rằng nếu biết trước việc Nvidia gia nhập câu lạc bộ những công ty giá trị nhất hành tinh, ông sẽ không tạo ra nó. "Lý do thực sự khá đơn giản. Xây dựng Nvidia hóa ra khó hơn tôi mong đợi gấp triệu lần", Huang nói.

Ông dùng một loạt tính từ để miêu tả con đường 30 năm của công ty, bao gồm đau đớn, thống khổ, tổn thương, bối rối và xấu hổ. Theo Huang, chúng đủ để khiến những người biết trước sẽ không thể làm dám đâm đầu vào nữa.

Hiện có 5 công ty Mỹ trị giá từ 1.000 tỷ USD. Trong đó, giá cổ phiếu Apple, Microsoft và Alphabet chưa bao giờ giảm 85% từ đỉnh. Amazon có một lần, còn Nvidia đã trải qua hai lần, vào 2002 và 2008. Mới năm ngoái, giới đầu tư còn ái ngại khi Nvidia trên đường mất đi một nửa giá trị.

Tuy nhiên, vào 2023, cổ phiếu công ty thăng hoa nhờ nhu cầu về các con chip tiên tiến (GPU) bùng nổ. Nguyên nhân là cơn sốt trí tuệ nhân tạo (AI), với các mô hình AI số lượng lớn GPU. Đến nay, chúng chủ yếu cung cấp bởi Nvidia vì Huang đã đầu tư vào GPU từ rất lâu trước khi thị trường bùng nổ.

Vai trò trung tâm của Nvidia trong nền kinh tế AI là lý do khiến giá trị công ty tăng gấp ba lần, đánh bại mọi công ty khác trong S&P 500 năm nay. Cổ phiếu Nvidia đang trên đà đạt được hiệu suất hàng năm tốt nhất so với bất kỳ cổ phiếu lớn nào trong thập kỷ qua.

Có một năm thành công hơn bất cứ ai ngoài Taylor Swift, nhưng Huang vẫn bị ám ảnh bởi viễn cảnh thất bại. Theo tờ New Yorker, phương châm không chính thức của Nvidia là khẩu hiệu mà Huang đặt ra từ những năm đầu khởi nghiệp đầy bất ổn: "Công ty của chúng ta còn 30 ngày nữa là ngừng hoạt động".

Hiện Nvidia có giá trị cao hơn các gã khổng lồ chip khác của Mỹ cộng lại. Và để Nvidia "dừng hoạt động sau một tháng nữa" hẳn chỉ có thể là AI hủy diệt được thế giới. Bất chấp điều đó, Huang vẫn không an tâm được. "Bạn luôn có nguy cơ phá sản. Nếu bạn không tiếp thu được khả năng nhạy cảm đó, bạn sẽ phá sản", ông nói gần đây tại Trường Kinh doanh Columbia.

Suốt 30 năm qua, những khoảnh khắc công ty bên bờ vực sụp đổ đã in sâu vào tâm trí Huang vĩnh viễn như hình xăm logo Nvidia trên cánh tay ông.

Vào 1993, công ty được thành lập bởi Huang, Chris Malachowsky và Curtis Priem. Họ cùng bàn bạc và lên kế hoạch startup tại một quán Denny's ở San Jose (California). Không ai chú ý 3 vị khách uống quá nhiều cà phê này trừ nhân viên phục vụ. Và khi Huang nói rằng đang sản xuất card đồ họa cho trò chơi điện tử, mẹ của Huang bảo nên tìm một công việc nào ra hồn.

Sau khi Nvidia tung ra sản phẩm card đồ họa đầu tiên thất bại, Huang sa thải một nửa lực lượng lao động. Hết tiền, đứng bên bờ vực phá sản, ông đặt cược vào con chip 1997 và nó đã cứu Nvidia. Đến 1999, họ lên sàn và bước vào chục năm thậm chí còn tàn khốc hơn bởi bong bóng dot-com và khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Ngay cả khi thị trường chứng khoán phục hồi sau đó, cổ phiếu Nvidia cũng vẫn đi xuống. Từ năm 2008 đến 2013, S&P 500 tăng 25% thì Nvidia lại giảm 50%. Toàn bộ công ty thời đó trị giá ít hơn 6 tỷ USD, số tiền mà cá nhân Huang kiếm được chỉ trong một ngày giao dịch năm nay.

Sau đó, Nvidia trì trệ khi Huang đầu tư vào một nền tảng mới để tăng tốc điện toán, cho phép các nhà phát triển làm bất cứ điều gì họ muốn với GPU. Phố Wall hoài nghi về tầm nhìn này. Nhưng có một nhóm người quan tâm: các nhà nghiên cứu AI. Khi bắt đầu sử dụng chip của Nvidia để đào tạo mạng lưới thần kinh nhân tạo, họ phát hiện tiềm năng to lớn ở các con chip của Huang.

Những tiến bộ ban đầu trong công nghệ học sâu (deep learning) thúc đẩy Huang đặt cược lần nữa vào AI. Từ 2012, Nvidia bắt đầu phát triển hệ thống sẽ trở thành siêu máy tính AI đầu tiên. Bốn năm sau, Huang giao nó cho OpenAI, nơi các nhà nghiên cứu sử dụng GPU của Nvidia để đào tạo ChatGPT. Năm ngoái, ứng dụng này tạo nên cơn sốt AI khi được trình làng.

Từ ban đầu, bí quyết thành công của Nvidia không phải là nhân sự xuất chúng hay ngành công nghiệp mà họ hướng tới. Thực tế, nó nằm ở cấu trúc quản trị không chính thức, khác thường mà họ chọn. Theo đó, Huang luôn là người quyết định, trong khi Malachowsky và Priem phải báo cáo cho ông. Tuy nhiên, họ thỏa thuận rằng mỗi nhà sáng lập sẽ có quyền lực trong lĩnh vực của mình.

Priem kể lại rằng họ sẽ nói chuyện hoặc tranh luận về các quyết định của nhau, nhưng sẽ mặc định đưa ra quyết định cuối bởi người có chuyên môn trong lĩnh vực đó. "Đó không phải là 'đồng ý hay không đồng ý'. Quyết định chấm dứt mọi bất đồng và trở thành hướng đi mà chúng tôi triển khai", ông kể.

Sự sắp xếp của họ khiến Huang phải chịu trách nhiệm về hoạt động kinh doanh và tìm kiếm đối tác để sản xuất chip. Nhờ vậy mà Priem trút được rất nhiều gánh nặng và cảm thấy choáng váng khi biết Huang giữ áp lực công việc cho riêng mình nhiều như thế nào. "Đó là khoảnh khắc tôi chỉ biết kêu Chúa để hiểu được anh ấy cô đơn đến mức nào trong vai trò của mình", Priem mô tả.

Huang đã điều hành công ty kể từ khi mái tóc bạc của ông vẫn còn màu đen như chiếc áo khoác da đặc trưng hay mặc. Ngay cả sau ba thập kỷ làm việc, Huang vẫn tích cực tham gia vào Nvidia. Ông vẫn quản lý trực tiếp 50 giám đốc điều hành cấp cao và tham dự các cuộc họp về sản phẩm với những nhân viên cấp dưới.

Chưa bao giờ có một doanh nghiệp giá trị lớn đến vậy mà mọi người biết rất ít về nó. "Công ty đó (Nvidia) chính là anh ấy. Anh ấy làm mọi việc trừ quét sàn - và anh ấy vẫn có thể quét sàn", Nghệ sĩ David Rosenthal, nhà sản xuất một chương trình podcast từng làm việc với Huang, bình luận.

Vốn hóa 1.000 tỷ USD không làm cho công việc của Huang dễ dàng hơn chút nào. Hiện công ty ông phải vượt qua các quy định chặt chẽ của Mỹ nhằm ngăn chặn khả năng các con chip tiến tiến được Trung Quốc tiếp cận. Ngoài ra, khi các con chip tiên tiến trở thành "cuốc xẻng", mọi người tranh mua trong "cơn sốt vàng" AI, các đối thủ trong nước đang rất muốn chọc thủng sự thống trị của Nvidia.

Khi khởi nghiệp công nghệ, mọi người ở Silicon Valley đều biết phải kiên nhẫn. Nhưng Huang nói thêm rằng "không biết quá nhiều" cũng hữu ích. "Tôi nghĩ đó là loại siêu năng lực của doanh nhân", ông nói. "Họ không biết điều đó khó khăn như thế nào. Và họ chỉ tự hỏi nó có khó khăn đến đâu. Đến ngày nay, tôi vẫn lừa não mình bằng cách nghĩ: Nó khó khăn đến đâu cơ chứ?", Huang nói thêm.

Phiên An (theo WSJ)